مهشید شکوهی

پرداختن به ارتقاء کیفیت محیط، از مهمترین رسالت های شهرسازان است. مقاله ی حاضر بر نقش نفوذپذیری در ارتقاء کیفیت محیط در مقیاس محله تأکید دارد. جهت گیری های متناقضی در خصوص تأثیر نفوذپذیری بر کیفیت محیط دیده می شود؛ فلذا این پژوهش با بررسی ابعاد نفوذپذیری و واکاوی اثرات مثبت و منفیِ آن بر کیفیت محیط، درصدد پاسخگویی به این ابهام بوده است. نتایج حاکی از آن است که با اتخاذ دیدگاهی منعطف می توان ناهمسوئی ها را به حداقل کاهش داد؛ در این راستا می توان با محور قرار دادن توقعات موضوعی و موضعی به عنوان مبنای تغییرات نفوذ پذیری در جهت ارتقاء کیفیت محیط گام برداشت. این مهم با ارائه ی مدل روابط متقابل کیفیت محیط و نفوذپذیری به انجام رسیده است. آزمون این ارتباط در محله ی نارمک از طریق پرسش نامه و برداشت میدانی در قالب ارزیابی 51 سنجه و با به کارگیری تکنیک سوآت به راهبردهایی کلی شامل برقراری تعادل در «تردد سواره و پیاده»، «ارتباط و انزوای فضاها» و «تقاضای نفوذ به بافت» منتهی شده است.

 بیرجند با جمعیتی برابر ۱۷۰ هزار نفر، شهر کوچکی در جنوب خراسان است. ساختار شهر حاصل ترکیب دو فرم ساختاری مختلف است: بافت ارگانیک و بافت شطرنجی. بر اثر ایجاد شبکه شطرنجی، بافت ارگانیک از نظر کارایی بافت دچار بی نظمی ها و دگرگونی هایی شده است. در بخش های منظم و شطرنجی، معابر اصلی از نظر عملکردی فعال بوده اما در بافت ارگانیک، مناطق قدیمی پراکنده و ایزوله هستند.«گذر هفت منبر» نیز گذری تاریخی است که اگرچه هنوز دارای ویژگی های کالبدی است و در طول مراسم خاصی چون تاسوعا و عاشورا به شکلی پویا و فعال عمل میکند، اما در طول زندگی روزمره مردم حضور کمرنگی دارد. در این مقاله سعی بر آن است که با استفاده از نقشه های ذهنی استفاده کنندگان از فضا، میزان درک ذهنی مردم، با به کارگیری تکنیک های مختلف اندازه گیری شود. از طریق آنالیز کامپیوتری و به کمک استفاده از تکنیک های چیدمان فضا، میزان دسترسی به حوزه های مختلف نیز اندازه گیری شده است. در انتها با پیشنهاد تقویت بناهای باارزش تاریخی گذر هفت منبر و تقویت ارتباط بین کل و جزء در ساختار کل شهر، امید است بتوان از شهری با فضاهای فعال تر و پویاتر بهره جست. 

به منظور خواناتر نمودن ساختار شهر ، می باید پیوستگی بین عناصر عمده در شهر وجود داشته باشد . این پیوستگی می باید بین محورهای اصلی شهر و حیطه های بصری نشانه های شهری وجود داشته باشد تا ساختاری کامل و منسجم در ذهن به وجود می آید . تأثیر این دو دسته از عناصر شهری در خوانایی ساختار شهر به دو عامل ، میزان بی نظمی شبکه ی ارتباطی و حضور نظم در شبکه ی گشتالت در ساختار شهر بستگی دارد . هر مورفولوژی شهری با توجه به میزان حضور نظم در شبکه ی ارتباطی و پیروی از قوانین گشتالت می تواند ...