ادریس عظیما

هدف پژوهش حاضر، تعیین وضعیت مطلوب محتوای برنامه درسی «آشنایی با منابع اسلامی» بر اساس آموزه های دینی است. در این پژوهش که با روش کتابخانه ای و با تحلیل محتوای متون دینی انجام شده است، ابتدا با مطالعه محتوا و سرفصلهای مربوط به این درس و تحلیل و تفسیر اطلاعات حاصل از آن، برنامه درسی «آشنایی با منابع اسلامی» بررسی و آسیب شناسی شده، سپس بر اساس قرآن و روایات، با تعیین اصول محتوایی به ارائه محتوای مطلوب پرداخته شده است. طی این پژوهش مشخص شد که نداشتن سرفصلهای مستقل، عدم محوریت متن دینی، محتوای آموزشی تحمیلی، همپوشانی محتوایی با دیگر گرایشهای دروس معارف اسلامی، فقدان سرفصلی برای آشنایی با منابع اسلامی، کم رنگ بودن آموزش روش فهم و رفتارسازی، جامع و مانع نبودن عناوین و عدم توجه به تلاوت آیات در برنامه درسی از کاستیهای این گرایش است. برای اصلاح این کاستیها، با بهره مندی از آموزه های دینی، اصلهای اعتبار، سودمندی، اهمیت، قابلیت یادگیری، علاقه، اندیشه -محوری، رفتارسازی و توالی و استمرار برای محتوای این گرایش تعیین شد. آنگاه با ابتنای بر این اصول، سرفصلهایی تعیین شدند که فصل اول طی دو درس برای آشنایی اجمالی با متون اسلامی و فصل دوم در دو بخش قرآن و عترت طبقه بندی شدند که با انتخاب متنهایی از قرآن و عترت با موضوعات متنوع، بعد از مرحله قرائت و ترجمه واژگان در هر درس، دو گام از گامهای فهم متن دینی (دوازده گام برای آیات قرآن و ده گام برای حدیث) ارائه می شود و در پایان هر درس بخش درنگ و رفتارسازی پیش بینی شده است.

با بازسازی تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی فضای زندگی حضرت شعیب (ع) شاهد فراگیر شدن مفاسد اقتصادی در این بستر هستیم که آیات قرآن گویای دغدغه حضرت شعیب(ع) برای اصلاحات اقتصادی این جامعه است؛ هدف پژوهش حاضر، کشف راهبردهای آن حضرت و از رهگذر آن دستیابی به رویکرد مناسب در عصر حاضر برای انجام این اصلاحات است. با در کنار هم قرار دادن خانواده قرآنی و روایی و با بهره بردن از تفاسیر، این چنین به دست آمد که آن حضرت برای اصلاحات اقتصادی، با مقدمه نرم افزاریِ ارتباط با خدا، با استفاده از چهار راهبرد علمی، سیاسی، فرهنگی-اجتماعی و دفاعی درصدد اصلاحات اقتصادی برآمد که هریک از این راهبردها را به صورت های گوناگونی عملیاتی کرد که با جریان دادن این راهبردها می توان اصلاحات اقتصادی را در عصر حاضر انجام داد.

خدای متعال در آیه 52 سوره فرقان می فرماید: « فَلا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً کَبیرا ». چیستی معنای عبارت «جهاد کبیر» مورد اختلاف مفسران است. با تحلیل واژگان و محتوای آیه یادشده، می توان پاسخ هایی برای آن به دست آورد؛ بر پایه نظر لغت شناسان پیرامون مفردات «جهاد کبیر» و با تحلیل دیدگاه مفسران و شواهد قرآنی روایی چنین به دست می آید که مراد از جهاد کبیر «به کار بستن نهایت توان در برابر دشمن ظاهری و غیرظاهری به هر وسیله ممکن در جهت الهی با تأکید بر عظمت این تلاش» است؛ آنگاه با تحلیل درون متنی سیاق و محتوای سوره فرقان در گام نخست و تحلیل معانی عبارت های آیه 52 سوره فرقان و چینش مؤیدهای مرجع ضمیر «بِه»، مشخص می شود که معنای این عبارت «جهاد فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و ... با ابزار عدم اطاعت از کفار در برابر هرگونه پیشنهاد» است.