سیما سادات کرسوی

مقدمه: قلدری در مدرسه نوعی خشونت میان فردی است که می تواند عواقب کوتاه مدت و بلندمدت نامطلوبی برای افراد قلدر و قربانیان آن ها در پی داشته باشد؛ بنابراین شناسایی عوامل زمینه ساز آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه رفتار، ترجیح و شایستگی اجتماعی با رفتارهای قلدری در دانش آموزان با توجه به نقش تعدیل کنندگی جنسیت بود. روش: روش پژوهش از نوع توصیفی با طرح همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش، دانش آموزان 13 تا 15 ساله شهر کاشان بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم 414 نفر (202 دختر و 212 پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (2003)، مقیاس رفتار اجتماعی واردن و مکینان (2003)، پرسشنامه قلدری ایلی نویز (2001) و آزمون گروه سنجی پاسخ دادند. یافته ها: نتایج ماتریس همبستگی نشان داد که در بین دختران و پسران، قلدری با شایستگی اجتماعی و رفتار اجتماعی رابطه معکوس معنادار دارد. همچنین، اگرچه در بین دختران رابطه معناداری میان قلدری با ترجیح اجتماعی (پذیرش و طرد) مشاهده نشد، در بین پسران قلدری با طرد اجتماعی رابطه معناداری داشت. بعلاوه، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای جنسیت (17/0=β، 11/4= t)، رفتار اجتماعی (43/0- =β، 9/0-=t) و طرد اجتماعی (11/0=β، 65/2=t) می توانند به طور معناداری 30/0 واریانس قلدری را تبیین نمایند. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که جنسیت در رابطه طرد اجتماعی و رفتار اجتماعی با قلدری نقش تعدیل کننده داشت. نتیجه گیری: نتایج، نشانگر اهمیت شایستگی، رفتار اجتماعی و ترجیح اجتماعی در بروز رفتارهای قلدری است؛ بنابراین، تدوین و اجرای برنامه هایی در جهت آموزش رفتار اجتماعی به منظور کسب جایگاه اجتماعی مطلوب در میان همسالان و به طور خاص، کاستن از طرد اجتماعی و تقویت رفتارهای اجتماعی در پسران می تواند به کاهش رفتار قلدری در دانش آموزان کمک کند.

آزار و اذیت در مدرسه تأثیرات مستقیم قابل توجهی ازجمله آسیب روانشناختی کوتاه مدت و بلندمدت برای کودکان قربانی در پی دارد. بنابراین، شناسایی عوامل خطرزا و محافظتی در برابر این پدیده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه شایستگی اجتماعی و ترجیح اجتماعی با قربانی شدن دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان 13 تا 15 ساله شهرستان کاشان (11910 نفر) در سال تحصیلی 97-1396 بودند که براساس فرمول کوکران از بین آن ها نمونه ای به حجم 414 نفر (202 دختر و 212 پسر) برآورد و با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه های شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (2003) و مقیاس قلدری ایلی نویز (2001) و آزمون گروه سنجی استفاده شد. جهت تحلیل داده ها آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون هم زمان استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل داده های پژوهش نشان داد که شایستگی اجتماعی، پذیرش اجتماعی و طرد اجتماعی با قربانی شدن رابطه معناداری داشت. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد طرد اجتماعی بطور مستقیم و شایستگی اجتماعی به طور معکوس، به ترتیب بیشترین توانایی را در پیش بینی قربانی شدن رفتارهای قلدری دانش آموزان داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده، انجام اقداماتی به منظور بهبود روابط بین فردی دانش آموزان و کمک به کسب جایگاه اجتماعی مطلوب و اجتناب از طرد شدن در میان همسالان و همچنین، افزایش شایستگی اجتماعی آنان می تواند قربانی شدن دانش آموزان را کاهش دهد.

مقدمه و هدف : قلدری در مدرسه نوعی خشونت میان فردی است که می تواند پیامدهای کوتاه مدت و بلندمدت نامطلوبی به دنبال داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، خوشه بندی دانش آموزان قلدر و قربانی بر اساس شایستگی اجتماعی و ترجیح اجتماعی بود. مواد و روش ها : پژوهش حاضر از نوع توصیفی با طرح خوشه بندی اکتشافی بود. جامعه آماری این پژوهش، نوجوانان 13 تا 15 ساله شهر کاشان بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم 414 نفر (202 دختر و 212 پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (2003)، مقیاس رفتار اجتماعی واردن و همکاران (2003)، پرسشنامه قلدری ایلی نویز (2001) و آزمون گروه سنجی پاسخ دادند. یافته ها : خوشه بندی داده ها به روش سلسله مراتبی حاکی از وجود چهار خوشه مجزا از دانش آموزان بود که روایی آماری و تجربی آن ها مورد تأیید قرار گرفت: محبوب (99/35 درصد)، قلدر (77/20 درصد)، شایسته اجتماعی (81/26 درصد)، قربانی (42/16 درصد). همچنین مقایسه خوشه ها در متغیرهای جنسیت، رفتار اجتماعی عملی و ارتباطی، رفتار ضداجتماعی آشکار و رابطه ای و رفتار قربانی نشان داد که خوشه بندی انجام شده از اعتبار کافی برخوردار است. بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد افراد قلدر و قربانی دارای نیمرخ رفتاری متفاوت با ویژگی های مختلفی هستند و تحلیل خوشه ای می تواند منجر به شناسایی این نیمرخ ها شده و مبنای طراحی و اجرای تمهیدات پیشگیری و درمانی لازم درباره پدیده آزار و اذیت و پیامدهای آن را فراهم نماید.