میترا ولی زاده

 جریان سنتی مواد و محصولات در صنعت ساخت و ساز به صورت خطی شده است؛ به این معنی که تمام مواد تشکیل دهنده ساختمان در پایان عمر ساختمان به عنوان ضایعات دفع می گردد. با این حال، تخریب ساختمان ها و ارسال توده انبوه ضایعات به محل های دفن زباله، بهترین گزینه های موجود نیستند. درصد زیادی از ضایعات بخش ساخت وساز ناشی از ضرر و اتلاف مصالح ساختمانی در سایت می باشد. از دیگر منابع تولید ضایعات می توان به تخریب و بازسازی ساختمان های قدیمی اشاره کرد. در عصر حاضر به دلیل کمبود منابع طبیعی و مواد اولیه و تشدید آلودگی های زیست محیطی که به واسطه ضایعات ساختمانی ایجاد می گردد، مدیریت بهینه ضایعات به امری ضروری مبدل شده است. یکی از اقدامات موجود برای رسیدگی به این نگرانی ها پیاده سازی اصول RL می باشد. این مطالعه به دنبال شناسایی چالش های لجستیک معکوس می باشد که به طور قابل توجهی بر پذیرش و پیاده سازی آن در پروژه های ساخت و ساز تأثیرگذار است؛ بدین منظور مصاحبه هایی نیمه ساختار یافته با خبرگان صنعت صورت گرفت. در انتها با توجه به اطلاعات کیفی به دست آمده از مصاحبه و مشاهده، پرسش نامه هایی در قالب تکنیک دلفی تنظیم شده و در اختیار مدیران و خبرگان صنعت قرار داده شد و بر اساس نتایج آن، ۵۷ چالش در بخش های مختلف RL شناسایی و اولویت بندی شدند.

ضایعات و نخاله های به جا مانده از پروژه های ساخت وساز شهری به عنوان یکی از عوامل مهم در آسیب به محیط زیست و جامعه شناخته می شوند. این وضعیت ناشی از کمبود توجه و نقص در مدیریت ضایعات ساخت وساز و عدم مدیریت صحیح مواد و مصالح می باشد. لجستیک معکوس (RL) مفهومی است که در دهه های اخیر برای مقابله با این معظل مورد توجه واقع شده است. اما شواهد گویای این است که در ایران از این مفهوم مهم مدیریتی شناخت کافی وجود ندارد و از مزایای آن به اندازه کافی در پروژه های ساخت وساز بهره گرفته نمی شود. در این پژوهش با استفاده از استراتژی مطالعه موردی چندگانه و از طریق مصاحبه های عمیق با ذینفعان پروژه های موردی، میزان آشنایی ارکان صنعت ساخت و ساز شهری از RL بررسی و ضمن واکاوی میزان پیاده سازی این مفهوم در پروژه ها مهم ترین کاستی های مدیریتی آن نیز شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد که ذینفعان این صنعت، عمدتاً درک روشنی از مفاهیم و روش های پیاده سازی RL در پروژه ها ندارند، بااین وجود ناآگاهانه برخی از جنبه های آن را طی فرایند ساخت اجرا می کنند. این عدم آگاهی در کنار نبود زیرساخت های مناسب و سایر عوامل مدیریتی که در این پژوهش معرفی می شود باعث شده تا اثربخشی RL در پروژه های ساخت و احداث کشور بسیار نامحسوس باشد.