بهزاد فزونی

تأثیر عوامل محیطی بر محوطه های باستانی، به شرایط جغرافیایی آنها بستگی دارد. در تحقیق حاضر سرفیروزآباد در شهرستان کرمانشاه به عنوان محدوده جغرافیایی در نظر گرفته شد و تأثیر عوامل محیطی بر تخریب محوطه های باستانی این دهستان مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از نرم افزار GIS جهت تلفیق لایه های اطلاعاتی استفاده گردید. تعداد 9 عامل محیطی شامل ارتفاع، جهات جغرافیایی، شیب، بارندگی، کلاس فرسایش، فاصله از رودخانه، فاصله از گسل، نوع کاربری اراضی و نوع سازندهای زمین شناسی به عنوان عوامل تأثیر گذار بر این محوطه ها انتخاب گردیدند. یافته های تحقیق ناشی از عوامل محیطی حاکی از آن است که دو دسته از عوامل می توانند در تخریب محوطه های باستانی در دهستان سرفیروزآباد نقش داشته باشند. دسته اول در کوتاه مدت که فرسایش را در بر می گیرند. دسته دوم در دراز مدت که فعالیت های تکتونیکی را شامل می گردند. نتایج نشان می دهند که تمامی 9 عامل در تخریب محوطه های باستانی به هم وابسته بوده و هیچ یک به تنهایی نمی توانند در تخریب محوطه های باستانی مؤثر باشند. 

محیط جغرافیایی، به ویژه بستر طبیعی آن، پهنه تمامی کنش ها و واکنش های حاصل از پدیده های مستقر در سطح زمین است. شناخت خصوصیات جغرافیایی محیط از لحاظ طبیعی، اجتماعی و اقتصادی آن از یک طرف می تواند موجب وسعت بینش و معرفت از محیط گشته و از طرف دیگر امکان هرگونه حرکت سنجیده و اندیشیده را در محیط از سوی انسان در قالب یک سیستم منظم فراهم سازد. هدف این مقاله تحلیل و تبیین نقش عوامل محیطی در توسعه اقتصاد روستایی به طور کلی و به ویژه بخش دیلمان شهرستان سیاهکل است. سؤال اصلی مقاله این است که عوامل محیطی چه نقشی در توسعه اقتصاد روستایی به ویژه در بخش دیلمان شهرستان سیاهکل ایفاء می کنند؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می شود از جمله اینکه توسعه اقتصادی دارای چه ویژگی هایی است و منظور از محیط جغرافیایی چیست و چه نظریاتی در مورد تأثیر محیط جغرافیایی بر زیست انسانی مطرح شده است. فرضیه ای که در این مقاله در صدد بررسی ان بوده ایم این است که عوامل محیطی و توسعه اقتصاد روستایی دارای رابطه ای دو سویه و متقابل هستند به نحوی که از یک طرف شرایط مساعد محیطی بستر توسعه اقتصاد روستایی را فراهم می کند و از سوی دیگر توسعه اقتصادی نیز کیفیت بهره برداری از طبیعت را ارتقاء داده و توسعه پایدار برای منطقه به وجود می آورد. نتایج این مقاله نیز نشان می دهد که بخش دیلمان با توجه به توان های غنی طبیعی، انسانی، تاریخی و اجتماعی از توان مناسبی جهت رشد و توسعه برخوردار است؛ بنابراین در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی و نیز نمودارها و نقشه های جغرافیایی نقش عوامل محیطی را در توسعه اقتصاد روستایی به ویژه در بخش دیلمان شهرستان سیاهکل تحلیل و تبیین نمائیم.

توان های محیطی به مجموعه توانایی ها و استعدادها و قابلیت های محیطی گفته می شود که در محیط طبیعی-اجتماعی و اقتصادی وجود دارند. این توان ها شامل شکل زمین، جهت و جریان آب ها، جنس خاک و رویش گیاهی در محیط طبیعی و ویژگی های جمعیتی از نظر خصوصیات کیفی جمعیت و فعالیت و نحوه چگونگی توزیع فضایی آن از بعد اجتماعی و ایفای نقش معیشتی گروه های اجتماعی در بستر محیط، چگونگی سازمان یابی فضایی این نقش معیشتی و محیط اقتصادی را به وجود می آورد. هدف از این مقاله تنظیم رابطه انسان، محیط و فعالیت های او در زمینه گردشگری در پهنه مورد مطالعه است، به گونه ای که فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی، موجبات ساماندهی فضایی، مکانی و توسعه یافتگی و یا به عبارتی کامل تر، توسعه پایدار منطقه را فراهم کند و می تواند نقش بسزایی در گسترش گردشگری منطقه داشته باشد. روش تحقیق در این مقاله شامل روش کتابخانه ای، اسنادی و مراجعه به منطقه مورد مطالعه و عملیات میدانی است. همچنین بعد از جمع آوری داده ها جهت تحلیل این داده ها و شاخص ها، از روش AHP استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل AHP نشان داد که عامل خاک با وزن نسبی 18/0، عامل شیب با وزن نسبی 15/0 و آب زیرزمینی با وزن نسبی 14/0 بیشترین نقش را در توسعه آبادی های بخش دیلمان داشته اند. بعد از این عوامل محیطی عامل اقلیم و کاربری اراضی با وزن نسبی به ترتیب 13/0 و 12/0 قرار دارند. این عوامل به صورت مستقیم و غیرمستقیم در گسترش گردشگری روستایی می تواند بسیار مؤثر باشد و خود جاذب یا دافع گردشگران می گردد.