زینب قدمی

تعلیم و تربیت از مهم ترین نظام های اجتماعی در ادوار مختلف تاریخ بوده است. آموزه های تاریخی نیز بخشی از محتوای تعلیم و تربیت هر دوره محسوب می گردد که متناسب با شرایط سیاسی و اجتماعی، آن را به شیوه های گوناگون آموزش می داده اند. امروزه شناسایی و تعمیم روش هایی که آموزش رشته های مختلف را تسهیل کند، از مهم ترین دل مشغولی های برنامه ریزان تعلیم و تربیت می باشد و درس تاریخ به عنوان یکی از پیچیده ترین رشته های علوم انسانی، نیازمند به کارگیری شیوه های مؤثر در آموزش آن است؛ بنابراین، شناخت نقش و جایگاه آموزش تاریخ در روند نظام تعلیم و تربیت ایران از سویی اتصال با فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی و پیشینه درخشان علمی آن را امکان پذیر می سازد و از سوی دیگر زمینه را برای کاربست آموزه های تاریخی فراهم آورده، این دانش انسان ساز را ژرفا می بخشد. در همین راستا، در این پژوهش قصد بر آن داریم به مهم ترین هدف از آموزش تاریخ یعنی نقش و جایگاه تربیتی آموزش تاریخ در نظام تعلیم و تربیت با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای بپردازیم. یافته های پژوهش حاکی از آن است که آموزش و مطالع ه تاریخ در دنیای کنونی به درس فراگیری در نهادهای آموزشی تبدیل شده و نقش عمده ای در تربیت جوانان دارد و ارائ ه درست و علمی درس تاریخ به دانش آموزان و دانشجویان این فرصت را می دهد که با تقویت حس خودشناسی و هویت یابی از طریق تأمل در تاریخ و عبرت آموزی از آن و نیز کسب مجموعه ای از رفتارهای مناسب بر اساس آموزه های تاریخی، به جهان بینی منسجمی برای فهم و تفسیر مفاهیم اساسی زندگی دست یابند.  

در دوره پهلوی دوم (1357-1320 ش)، دولت پهلوی در ادامه ی شبه مدرنیسمی که از دوره رضا شاه آغاز شده بود، طرح-هایی را به هدف دگرگونی در شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور انجام داد. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی پیامدهای منفی این برنامه ها است. پرسش اصلی پژوهش این است که سیاست های توسعه ای در سلطنت محمد رضا شاه چه نتایجی منفی در پی داشت؟ یافته های این بررسی نشان می دهد که سیاست های اقتصادی و سیاسی در این دوره، تنها برای دوره ای کوتاه، اندکی به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه کمک کرده است. در دراز مدت، اقدامات و اصلاحات محمد رضا شاه سبب دگرگونی در شرایط اقتصادی و اجتماعی برخی از اقشار شد. موضوعی که نارضایتی عمومی و واکنش های مختلف ملت را به دنبال داشت. اثرات این اصلاحات و برنامه های توسعه ای بر ساختار جامعه ایران دوره ی پهلوی در بروز نارضایتی و همراهی مردم با انقلاب اسلامی مؤثر واقع شد. روش نویسنده در پژوهش پیش روی از سنخ تحقیقات تاریخی و بر اساس منابع کتابخانه ای و اسنادی استوار است.

یکی از موضوعات مهم در بررسی تاریخ معاصر ایران، نفت و مسائل مربوط به آن است. با وجود پژوهش های فراوان در زمینهٔ تاریخ نفت ایران، امّا حوزهٔ نفت شمال تحت الشعاعِ نفت بخش های جنوبی ایران، نسبتاً کمتر مورد ارزیابی قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی بسترها و زمینهٔ توجه قدرت ها به نفت شمال و عوامل و نیروهای دخیل در اکتشاف و استخراج نفت این منطقه انجام شده است. مقاله در پی پاسخ گویی به پرسشِ عوامل اثرگذار بر اهمیت یافتن نفت شمال و شرکت های فعال در عرصهٔ نفت میادین نفتی حوزهٔ دریای خزر خواهد بود.. پژوهشگران ضمن بررسی اسناد و مدارک بازمانده نسبت به موضوع با بهره گیری از روش کتابخانه ای و اسنادی در صدد تجزیه و تحلیل داده ها و تبیین مسائل مطرح شده در پژوهش خواهند بود. یافته های بررسی نشان می دهد که مطالعات در حوزهٔ نفت شمال پاره ای جدا از حوزهٔ نفت جنوب و تحولات کلی در عرصه بین المللی نبوده است. رقابت های استعمار کشورها در دورهٔ قاجار و دگرگونی هایی که در قرادادهای فی مابین به وجود آوردند زمینهٔ حضور بیشتر شرکت ها را در نفت شمال فراهم کرد.