پریسا کریمیان زاده

سفرنامه ابن بطوطه (703-779 ه.ق) علاوه بر اینکه منبعی غنی به لحاظ تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، جغرافیایی و... است؛ دربردارنده اطلاعات ارزشمندی پیرامون تصوف و عرفانِ عارفان قرن هشتم است که می تواند به شناخت بیشتر علمای تصوف و نیز روش و طریقت سیروسلوک آن ها کمک شایانی کند. در حوزه عرفان و تصوف در سفرنامه ابن بطوطه مطالعه ای جدی صورت نگرفته است؛ بر این مبنا پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای در پی اثبات همین ادعاست که تصوف عرفای ایرانی الاصل هند را در سفرنامه ابن بطوطه بررسی و تحلیل کند. دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که سفرنامه ابن بطوطه می تواند تصویری شفاف از عرفان و تصوف شیوخ و عرفای ایرانی سده هشتم که در هند می زیسته اند، ارائه کند؛ زیرا ابن بطوطه در طول سفر خود از شخصیت های بسیاری در این زمینه نام می برد و طریقت آنان را با زبانی ساده و صریح بیان می کند که در دیگر کتب عرفانی کمتر به چشم می خورد. ابن بطوطه از عرفا و شیوخ این دوره با نام «ولی خدا»، «اولیاءالله»، «مرد خدا» و... یاد می کند. سیر و سلوک عرفانی، عبادت و روزه داری، بخشش، کرامات و... ویژگی بارز آن هاست.

در گستره پزشکی تمدن اسلامی همواره نقش طبیبان ایرانی انکار ناپذیر بوده است. در این میان محمدبن زکریای رازی دانشمند، فیلسوف، طبیب و داروساز ایرانی با تالیفات بسیار زیادی که از خود بر جای گذاشته است سهم بسزایی در گسترش علوم مختلف به ویژه علم پزشکی در جهان اسلام داشته است. وی را می توان یکی از بزرگترین داروشناسان و داروسازان دوره اسلامی دانست چرا که در کنار طبابت به داروسازی نیز می پرداخت. او در کنار بهره بردن از داروهای شیمیایی و همچنین ساخت داروهای ترکیبی، گاه برای درمان بیماری ها به جای تجویز دارو، از غذاها و خوراکی های گوناگون به دلیل برخورداری از خواص متفاوت استفاده می کرد و آن ها را با توجه به گرمی و سردی طبع بیمار برای او تجویز می کرد. این پژوهش به شیوه توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی نقش و تاثیر غذاها و خوردنی ها در درمان بیماری ها توسط رازی می پردازد.