رامک رامیار

شعر قدیم فارسی با مفاهیم و نشانه های دینی پیوندی عمیق و ناگسستنی دارد تا آنجا که می توان دین را از آبشخورهای اصلی آن دانست، اما به نظر می رسد در شعر معاصر فارسی این ارتباط تا حدودی کمرنگ شده باشد. این مقاله به بررسی نشانه های دینی در شعر فروغ فرخزاد، یکی از شاعران نوپرداز معاصر، اختصاص دارد. پس از شرح مختصرِ نظریه نشانه شناسی پیرس، سروده های فروغ فرخزاد -بر مبنای این نظریه- تحلیل شده است. این جنبه از شعر فروغ، تاکنون چندان بررسی نشده است. کاربرد نشانه های دینی در شعر او اصلاً کم نیست. در سروده های فروغ فرخزاد از عناصر مربوط به دو دین اسلام و مسیحیت استفاده شده، اما انتخاب نشانه ها و چگونگی استفاده از آن ها، بسته به اینکه مربوط به کدام دین و کدام دوره شاعری فروغ باشد به دو گونه متفاوت است. در آغاز شاعری فروغ، نشانه های دینی -که بیشتر اسلامی اند- به واسطه متون کهن ادبی وارد شعر او می شوند در نتیجه اغلب انتزاعی اند، اما با پخته تر شدن شعرش، شیوه او در کاربرد عناصر دینی دگرگون می شود. در این دوران بسامد نشانه های مسیحی،که برگرفته از متن کتاب مقدس است در شعر او بیشتر می شود. همچنین در همین دوران، نشانه های اسلامی شعر فروغ به جای متون ادبی، برگرفته از محیطی است که در آن زندگی می کند. در نتیجه این نشانه ها عینی و ملموس و مربوط به حوزه دین عامیانه اند.

موضوع این مقاله شناخت شیخ احمد عارف الزین (1883-1960م)، شخصیت برجسته شیعی در جبل عامل (جنوب لبنان امروزی)، است. او در شرایط سخت لبنان در زمان حاکمیت عثمانی ها (و سپس، فرانسوی ها) نقش مهمی در تاریخ این کشور، به خصوص جبل عامل، و نهضت در این منطقه داشته است.مقاله با پرداختن به جوانی الزین و فعالیت های اجتماعی او (مانند افتتاح مدارس، تاسیس انجمن ها و تشکل ها، که در حوزه های اجتماعی و فرهنگی نقش فعال داشتند)آغاز می شود. با پرداختن به فعالیت های روزنامه نگاری او، از نوشتن در روزنامه ها و مجلات عربی تا انتشار روزنامه جبل عامل و مجله العرفان، همچنین فعالیت های تاریخی اش، از جمله تالیف کتاب تاریخ صیدا و نوشتن ده ها مقاله تاریخی، که در آن ها به ملی گرایی دعوت می کند، ادامه می یابد و با بررسی فعالیت سیاسی الزین و نقش او در مبارزه با فساد، همکاری اش در کنفرانس های متعدد با موضوع وحدت سوریه و  نپذیرفتن قیمومت، که موجب دستگیری اش شد، پایان می گیرد.مقاله به ویژه می پردازد به اندیشه الزین درباره زبان عربی و تاکید او بر میزان اهمیت و کارکرد زبان در محافظت از ملت عرب و هویتشان؛ همچنین نظریات او درباره تعلیم و تربیت را روشن می کند، چراکه در نظر او تعلیم و تربیت تنها شیوه صحیح پیشرفت، برتری جستن، و آزادی هر ملت است. الزین تعلیم زنان را مقدم بر مردان می دانست. این مقاله همچنین به توضیح آراء دینی او بیان می پردازد. او دین را برای حفظ ساختار و جلوگیری از فساد ضروری می دانست، اما ایمان داشت که انسان ها، فارغ از دین و نژاد و سرزمینشان، با هم برادرند. در این مقاله به تالیفات الزین نیز پرداخته می شود. او دو کتاب تاریخی و یک رمان عاشقانه کوتاه نوشت؛ در انتشار چندین کتاب نیز همکاری داشت و دو کتاب مهم و فرهنگی کهن را تصحیح کرد، با این حال مهمترین کار او نشر مجله العرفان بود. به واسطه همین مجله، او را در بسیاری از زمینه ها از پیشگامان نهضت در جبل عامل به شمار می آورند.