الهام اخلاقی باقوجری

زبان از آن جهت قابلِ توجه است که فقط افراد محدودی، درکِ واقعی از دانش زبانِ خود دارند. این درحالی است که هر فرد، ممکنست زبان ویژه ای بداند و آن را به کار برد. برای آنکه به بخشی از این درک زبانی دست یابیم، به مقایسه شفاهی سازی روایت، مابین دو گروه کودک و بزرگسال زن پرداخته ایم. روایت، مشتمل بر توالی رویدادهایی است که ترتیب زمانی دارند. همچنین، رویداد حرکتی یا فعل، وضعیتی را شامل می شود که در آن حرکت و یا ایستایی رخ می دهد. برای بررسی رویدادهای حرکتی، 80 شرکت کننده در دو رده سنی کودک و بزرگسال انتخاب شدند. سپس شرکت کننده ها، فیلم بی کلام و جهانیِ گلابی (Chafe, 1980) را مشاهده کردند و آن را بازگو کردند. به دنبال آن داده ها ضبط و پیاده سازی شدند. این داده ها از دیدگاه رویدادهای حرکتی تالمی (Talmy, 2000) که مشتمل بر دو نوع حرکت انتقالی و حرکت خودشامل بودند، از جنبه آماری مقایسه و تحلیل شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، مابین دو گروه شرکت کننده، در بهره گیری از افعال حرکتی انتقالی تفاوت معناداری مشاهده نشد. این در حالی است که دو گروه مورد اشاره در استفاده از افعال حرکتی خودشامل تفاوت معناداری داشتند. علت اصلیِ شباهت کاربرد، فراوانیِ بالای افعال حرکتی انتقالی و مرکزی بودن این افعال در میانِ فعل های زبان فارسی است. از آن جا که افعال حرکتیِ خودشامل در مقایسه با افعال حرکتی انتقالی، بیشتر از جنبه کاربرد، در حاشیه قرار دارند و تنوع زبانی داشته اند، در نتیجه بین این دو گروه، تفاوت وجود دارد.

هویت واژگانی یعنی مفهوم یک واژه که می تواند در سرتاسر هر متن با واژه بیان شود یا با کلمه ها و ساختارهای متعدد به آن مفهوم اشاره شود. تمرکز این تحقیق جست وجوی ابزارهای زبانی است که با استفاده از آن ها در یک روایت هویت واحد و پیوسته ای از سوی عبارت های متناوب بیان می شود. برای انجام این کار 80 کودک و بزرگ سال مؤنث در پژوهش حاضر شرکت و فیلم بدون کلام داستان «گلابی» را روایت کردند. پس از ضبط و پیاده سازی، داده ها تحلیل آماری شدند. برای دسته بندی واژه ها و تحلیل کیفی از مفهوم سطح اصلی رُش استفاده شد. هر دو گروه در استفاده از واژه های کل یکسان بودند، اما کاربرد واژه ها در سطح جز در دو گروه تفاوت معناداری را نشان داد. علاوه بر این، در بررسی رد پای هویت واژگانی هم دو گروه تفاوت معناداری داشتند. به این ترتیب که پس از اولین اشاره به یک مفهوم، ارجاع به همان مفهوم را به شیوه متفاوتی تا انتهای روایت انجام دادند، هرچند عدم تغییر واژه و ارجاع واحد به مفهومی واحد در هردو گروه بسامد بالایی داشت. با اینکه به نظر می رسد در سن 9 سالگی مخزن واژگانی کودک بسیار شبیه بزرگ سالان شده باشد، اما بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، همچنان باید تفاوت دانش واژگانی این دو رده سنی را در تهیه محتواهای مختلف درنظر داشت.

تربیت نیروی انسانی متخصص، اشتغال زایی و استفاده از تخصص آن ها ازجمله دغدغه های اصلی نظام آموزش عالی است. اما گاهی تعادلی بین تعداد فارغ التحصیلان و شغل متناسب با تخصص آن ها مشاهده نمی شود، یا فارغ التحصیلان چنان که شایسته است برای آن شغل متخصص نشده اند. لذا از وظایف دانشگاه ها و بالطبع گروه های آموزشی مربوطه پیگیری و بررسی میزان کفایت و کیفیت آموزشی دانش آموختگان است. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی وضعیت فارغ التحصیلان رشته زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در یک دوره ده ساله (1395- 1385) پرداخته است. در بررسی اولیه تمام فارغ التحصیلان رشته زبان شناسی در بازه مورد بررسی، افراد شاغل  و غیرشاغل مشخص شدند. سپس از میان شاغلین به کار، 30 نفر به صورت تصادفی برای شرکت در مصاحبه تلفنی ساختار یافته، انتخاب شدند. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، میانگین 83 درصد از فارغ التحصیلان  این رشته جذب بازار کار شده اند که  از این نظر در جایگاه  نسبتا خوبی قرار دارد. اکثر افراد رشته خود را آگاهانه انتخاب کرده اند و تفاوت معناداری در رابطه با میزان اشتغال به کار با جنسیت و همین طور مقطع تحصیلی افراد دیده نمی شود. در 80 درصد از افراد ارتباط شغلی با رشته تحصیلی وجود داشت، اما تنها 33 درصد پایان نامه ها برای اشتغال به کار نویسندگانشان مفید و مرتبط تشخیص داده شده اند. همچنین در مورد ارتباط  سرفصل و محتوای دروسی که فارغ التحصیلان گذرانده اند و کاری که به آن مشغول هستند، تنها 53 درصد پاسخ مثبت داده اند. درضمن این که لزوم تغییراتی در ساختار جذب دانشجو حتمی می باشد، هدایت پایان نامه های دانشجویان به سوی موارد کاربردی تر نیز از ملزومات است.

هدف: پردازش زبان طبیعی، استفاده در فرهنگ نگاری، پیگیری تحولات زبانی و استخراج اطلاعات زبانی خاص از مهم ترین کاربردهای پیکره است. هدف از انجام این پژوهش معرفی و توصیف چگونگی ساخت پیکره مقاله های علمی پژوهشی است که نگارندگان پدید آورده اند. روش: برای ایجاد پیکره، نخست نرم افزار پیکره ساز طراحی و ساخته شد. این نرم افزار انواع فرمت از جمله doc،docx ،rtf ،txt  و pdf را پشتیبانی می کند. همچنین می توان پارامترهای ساخت پیکره را از قبل نیز برای آن تعیین کرد. برای مثال، مشخص کرد که حداقل تعداد توکن فایل برای حضور یک متن در پیکره چه عددی باشد. سپس مجموعه مقاله های علمی پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد جمع آوری شد. مجموع مقاله های مشتمل بر 7.154.202 کلمه و 1100 عنوان است. کلّ پیکره در فایل های مجزا به جمله های تشکیل دهنده آن تجزیه شد. ریشه کلمات استخراج و برچسب نحوی کلمات زده شد. علاوه بر امکان استخراج اطلاعات به طور مستقیم، نرم افزار جانبی دیگری با کاربرد ساده تر  برای استخراج اطلاعات آماری نیز طراحی و به آن افزوه شد تا کاربران غیرتخصصی هم بتوانند از آن استفاده و اطلاعات را استخراج کنند. یافته: برای ارزیابی درستیِ  ابزارهای ریشه یاب و برچسب زنی مقوله های گفتار، از پیکره های استاندارد موجود مانند پیکره PerDT  (در سایت دادگان) که شامل تعداد قابل توجهی جمله برچسب خورده با اطلاعات نحوی و ساخت واژی است استفاده شد. همچنین با مطالعه موردی عبارات احتیاط آمیز (بخشی از طرح پژوهشی که به چاپ نرسیده است) یافته این پژوهش که ساخت پیکره مقاله های علمی پژوهشی است آزمایش و با دقت حدود96% تأیید شد. نتیجه: بر اساس نتایج  به دست آمده، پیکره ساخته شده قابلیت بسیار بالایی برای داده کاوی و استفاده در تمام پژوهش هایی که بر روی متون علمی انجام می شود را دارا است. با استفاده از این پیکره می توان توصیفی داده محور از نحوه کاربرد زبان توسط گروه های مختلف کاربران زبانی ارائه کرد. با بارگذاری این پیکره در سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، امکان کاربری عام آن به زودی فراهم خواهد شد.

پیکره شامل متن های پیوسته طبیعی است که به صورت الکترونیکی ارائه شده است و می توان از آن اطلاعات درباره عناصر زبانی، به صورت واژگانی و غیرواژگانی در کم ترین زمان ممکن و با بالاترین میزان دقت، استخراج نمود. نویسندگان این مقاله، پیکره زبانی آکادمیک فردوسی را ایجاد کرده و هدف از این مقاله معرفی پیکره اعضای هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد و به کارگیری آن در تحلیل و توصیف عبارات احتیاط آ میز در دو حوزه علومانسانی و علومپایه است. عبارات احتیاط آمیز میزان قطعیت کلام نویسنده را با کلماتی مانند «شاید»، «ممکن است» و «حتما» مشخص می کند. پژوهش هایی که تاکنون بر روی این عبارات انجام شده است، با داده هایی اندک و به صورت کاملا دستی انجام شده اند. در این پژوهش ضمن استفاده از دسته بندی سلاجرمیر (1997) برای شناسایی عبارات احتیاط آمیز، داده ها با استفاده از پیکره الکترونیکی ساخته شده که شامل 1100 مقاله زبان فارسی می باشد، استخراج شدند. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش میزان کاربرد عبارات احتیاط آمیز در حوزه علوم انسانی حدود دو برابر بیشتر از حوزه علوم پایه بود. در این میان استفاده از شرطی ها و عبارات حاکی از شک و تردید در هر دو حوزه بسامد بالایی داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش به علت بالاتر بودن حجم داده های مورد استفاده نسبت به تحقیقات پیشین، قابلیت تعمیم بیشتری به عنوان الگو در نوشتن مقالات علمی زبان فارسی را دارا هستند. همچنین تأیید شد پیکره ساخته شده در این پژوهش که تا 96 درصد دقت دارد، به عنوان منبع بسیار خوبی برای تحلیل و تحقیق بر روی متون علمی قابل استفاده است.

کشش یک واحد به دلیل حذف یا کوتاه شدگی واحد مجاور را کشش جبرانی می نامند. این فرایند در بسیاری از گویش ها و زبان ها متداول است. هدف از انجام این پژوهش بررسی فرایند کشش جبرانی در گویش تایبادی در چارچوب نظریه نوین بهینگی است. این گویش را ساکنان شهر تایباد و برخی از روستاهای نزدیک به این شهر که در 225 کیلومتری جنوب شرقی مشهد در استان خراسان رضوی واقع شده است، به کار می برند. داده های حاصل از پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی از 10 گویشور بومی زبان و با استفاده از پرسشنامه گرد اوری شده ا ند. با بررسی داده ها در چارچوب نظریه بهینگی، مهم ترین محدودیت های حاکم بر صورت های بهینه گویش تایبادی به لحاظ کشش جبرانی مشخص شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که این فرایند در این گویش در چهار وضعیت به وجود می آید. حذف سایشی و انسدادی چاکنایی در دو جایگاه میانی و پایانی و همچنین حذف غلت w موجب کشش واکه مجاور این همخو ان ها می شود. علاوه براین، در برخی موارد حذف یا کوتاه شدگی یک واکه می تواند منجر به کشش همخوان مجاور یا همان تشدید شود. اگرچه نظریه مورایی به صورت بهتری می تواند به توضیح این فرایند بپردازد، اما تمام این موارد بر اساس جداول بهینگی نیز قابل تبیین هستند.