محمدهادی رنجبر

عموماً پژوهشگران حوزه سازمان و مدیریت با هدف توصیف یا تبیین یک پدیده، اقدام به پژوهش می کنند؛ به ویژه در پژوهش هایی که با هدف تبیین صورت می پذیرد، شناسایی زنجیره های علّیِ به وجودآورنده یک پدیده دارای اهمیت است. ازآنجاکه کشف همبستگی بین دو متغیر که شیوه متداول در پژوهش های کمّی است، نمی تواند گویای وجود یا عدم وجود روابط علّی باشد، اتخاذ رویکرد کیفی و به طور مشخص، شیوه مطالعه موردی به پژوهشگران توصیه می شود. در این پژوهش تلاش می شود ضمن معرفی روش ردیابی فرایند که از مهم ترین ابزارهای استنباط علّی در پژوهش های کیفی و مطالعه موردی است، انواع تکنیک های آن تشریح و ظرفیت های حاصل از به کارگیری این روش ارائه گردد؛ همچنین با توجه به آنکه سازوکار اجرایی روش ردیابی فرایند برخلاف مدل های آماری یا حتی سایر مباحث مربوط به روش های کیفی چندان بررسی نشده است، در پایان این پژوهش شیوه به کارگیری و اجرایی کردن این روش مورد واکاوی قرار می گیرد.

هدف: هویت سازمانی اگرچه مفهومی جدید نیست، اما اخیراً مورد توجه پژوهشگران حوزه مدیریت استراتژیک قرار گرفته است. با توجه به پراکندگی پژوهش های صورت گرفته در حوزه ارتباط بین این دو مفهوم و با هدف ترسیم مسیری روشن برای پژوهشگران، هدف از انجام این پژوهش، شناسایی مفاهیم برجسته در برقراری پیوند بین هویت سازمانی و استراتژی سازمان براساس بررسی پژوهش های پیشین و ارائه یک چارچوب منسجم از اشکال اثرگذاری هویت سازمانی بر استراتژی سازمان است. روش: نوع پژوهش حاضر براساس هدف، توسعه ای-کاربردی، براساس ماهیت داده ها، کیفی و براساس روش های جمع آوری داده ها و اطلاعات، اسنادی است. روش انجام پژوهش، تحلیلی-توصیفی بوده و داده های کیفی از روش پژوهش کیفی فراترکیب جمع آوری می شود. یافته ها: : در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮا، از مجموع 414 متن اولیه شناسایی شده، درنهایت 11 مفهوم برجسته استخراح شد که در قالب 4 گروه اصلی شامل مفاهیم رقابتی، مفاهیم ارجاعی، مفاهیم رابطه ای و مفاهیم زمانی دسته بندی ﺷﺪه اﻧﺪ.   نتیجه گیری : براساس یافته های این پژوهش، هویت سازمانی از حیث خلق تصویر رقابتی، گشودگی نسبت به چالش های محیطی و تعریف محدوده رقابت، دارای پیوند رقابتی با استراتژی است و ازسویی با ایجاد یک پیوند عاطفی، دارای یک بعد ارجاعی در تفسیر و اتخاذ اقدامات استراتژیک است. همچنین بر اساس بعد رابطه ای هویت و استراتژی، سازمان ها براساس نوع جهت گیری هویت سازمانی، درجه گشودگی متفاوتی نسبت به اتخاذ استراتژی هایی چون برقراری روابط کاری با افراد خارج از سازمان خواهند داشت. درنهایت، هویت سازمانی، با تکیه بر ویژگی پایداری خود، می تواند همچون مانعی دربرابر اتخاذ تصمیمات استراتژیک عمل کند و اتخاذ آن را به تاخیر بیندازد.

هدف از پژوهش حاضر شناسایی قابلیت های سازمانی متمایزکننده با توجه به فضای رقابتی حاکم بر صنعت نوشیدنی برای «شرکت زمزم» است که به این منظور از روش پژوهش آمیخته استفاده شد. در بخش کیفی، جامعه آماری شامل مدیران، معاونان، کارشناسان مسئول و مشاوران شرکت زمزم است. مصاحبه شوندگان با روش نمونه گیری قضاوتی و هدفمند و گلوله برفی انتخاب و پس از کدگذاری متن مصاحبه ها، مفاهیم و مقوله های قابلیت های سازمانی با روش تحلیل محتوا به دست آمد. در بخش کمّی برای رتبه بندی قابلیت های شناسایی شده، پرسشنامه های لازم در میان اعضای نمونه آماری که متشکل از یک صد نفر از مدیران، معاونان، کارشناسان و همچنین مشاوران مجموعه زمزم بوده است توزیع و از آمار استنباطی و توصیفی برای تحلیل داده ها استفاده شد؛ درنهایت پس از مطالعه مبانی نظری و مصاحبه با خبرگان زمزم، 65 قابلیت سازمانی در قالب 17 مقوله اصلی در دو دسته عمده از قابلیت های مدیریتی و عملیاتی استخراج شد. در بخش کمّی نیز قابلیت هایی ازجمله نقش واحد پژوهش و توسعه، توسعه محصول جدید و خوش نامی و اعتبار برای نوآوری در صنعت، در بالاترین سطح از رتبه بندی قابلیت های سازمانی «شرکت زمزم» قرار گرفتند.