عزیز باقری

اصلاح و بازپروری به معنای مجموعه اقدامات بهسازی اجتماعی که برای درمان و ارشاد مجرمین به اجتماع انجام می گیرد، از جمله سیاست های مهم مورد بحث جرم شناسان در یکی - دو قرن اخیر است و اهتمام به اصلاح و درمان مجرمان از جمله شاخصه های یک سیاست جنایی مطلوب به شمار می آید. از دیدگاه اسلام، درمان و بازپروری مجرمان یک ارزش شناخته می شود و متون اسلامی لبریز از آموزه ها و راهبردهای اصلاحی است. پرسش اصلی پژوهش این است که «سیاست جنایی اسلام چه مبانی، روش ها و اهدافی برای اصلاح و بازپروری مجرمان ارائه می دهد؟». این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و بررسی متون اسلامی، درصدد واکاوی ماهیت و ابعاد بازپروری و اصلاح مجرمان در سیاست جنایی اسلام است. یافته های پژوهش نشان می دهد اسلام ضمن استفاده از تجارب بشری غیرمغایر با موازین اسلامی، دیدگاهی فراتر از بازپروری اجتماعی دارد و با ارائه روش های خاصی همچون توبه درمانی، عفو درمانی، نماز درمانی و سایر راهبردهای اصلاحی، به اصلاح درونی و تربیت اخلاقی مجرمان توجه ویژه ای دارد. این رویکرد افزون بر اصلاح مجرم، زمینه بازگشت او به جامعه در جایگاه عضوی مفید را فراهم می آورد. بنابراین سیاست جنایی اسلام از این حیث در ابعاد مختلف دارای اهمیت و شایسته پژوهش است

خودکشی عبارت از مرگی است که نتیجه ی مستقیم یا غیر مستقیم فعل یا ترک فعل قربانی باشد. برخلاف قتل، در خودکشی، بزهکار در ارتکاب بزه نقش دارد و در آن وحدت قاتل و مقتول مطرح است. آمارها نشان می دهد پدیده خودکشی با توجه به علل و عوامل مختلف، در سطح جامعه و جهان گسترش فراوان دارد. ازاین رو، برحسب ضرورت در علوم مختلف به این پدیده پرداخته اند. با این حال، در حقوق کیفری مورد غفلت قانون گذار و دکترین حقوق کیفری واقع شده است. این نوشتار به روش تحلیلی توصیفی و تطبیقی، برمبنای منابع معتبر فقه و حقوق اسلامی با نگاهی به قوانین کیفری ایران و افغانستان، در تلاش است ضمن تبیین مبانی حرمت خودکشی از منظر فقه اسلامی، به بررسی نقادانه قوانین کیفری بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد هرچند قسمت عمده ای از مصادیق خودکشی از منظر فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران و افغانستان، فاقد مسئولیت کیفری است، در مسأله، صورت های متعددی از قبیل شرکت، اکراه، تسبیب و معاونت در خودکشی مطرح است که به باور مشهور فقها برپایه استناد نتیجه مجرمانه به رفتار ارتکابی، به میزان دخالتشان دارای مسئولیت کیفری (قصاص و دیه) بوده و قوانین کیفری برخی موارد از قبیل معاونت در خودکشی را مقتضی مجازات تعزیری دانسته است.

یک از مسائل مهم فقهی مسئله خرید و فروش خون است که به عنوان یک مسئله مستحدثه قابل طرح و بررسی میباشد، با توجه به اینکه در صدر إسلام و بعد از آن در زمان متقدمین فقهای شیعی إستفاده محلله از خون رایج نبوده، دلائل فقهی و فتوای فقها بیانگر حرمت آن است، اما از آنجای که امروز در خون به ویژه در خون انسان منافع کشف شده است، می توان این پرسش را مطرح کرد که اصولاً مفاد أدله حرمت چیست، و گستره آن تا به کجاست؟ وآیا استفاده خون انسان را به خصوص در امور پزکی نیز شامل میشود؟ بر فرض جواز بهره برداری آیا معامله خون جایز است؟ با توجه به ادله حرمت و جاویدانگی احکام آیا زمان و مکان تاثیر در احکام شرعیه دارد؟ در نوشته حاضر بعد از مفهوم شناسی واژگان، در ابتداء به کلیات و شرائط عمومی انعقاد خرید و فروش خون و در بخشی بعدی به مفاد و گستره أدله حرمت خون و در بخش اخیر مفاد و گستره أدله جواز مورد برسی قرار گرفته است که در نهایت بعد از تبین دقیق إدله حرمت وجواز از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه آن تبین خواهد شد