عزیز پورمهدی

زمانی که از اخلاق و رعایت اصول اخلاقی در پژوهش صحبت می ش ود، منظ ور ای ن است که پژوهش نه تنها باید دارای روش کار مناسب باش د، بلکه از نظر اخلاقی نیز باید قاب ل دف اع باش د. هدف این پژوهش ارائه مدلی جهت ارتقای اخلاق پژوهشی در راستای تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی دانشگاه های آزاد اسلامی استان اردبیل است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع داده آمیخته از نوع اکتشافی بود. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش شامل متخصصان و خبرگان دانشگاهی و افراد ذی صلاح دارای پست های اجرایی در زمینه تجاری سازی بودند که از سوابق اجرایی در سطوح تصمیم گیری برخوردار بوده و محققان دارای کتب و مقالاتی در این حوزه بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و اصل اشباع ده نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. گروه دوم از جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه اساتید هیت علمی و حق التدریس دانشگاه آزاد اسلامی استان اردبیل در سال 1395 ، به تعداد 537 نفر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و نسبی و فرمول کوکران، تعداد 172 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. در این پژوهش به منظور گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای، مصاحبه نیمه ساختار یافته (بخش کیفی) و پرسشنامه محقق ساخته (بخش کمی) استفاده شد. مصاحبه با خبرگان بیانگر روا بودن مصاحبه بود و به منظور محاسبه پایایی از روش پایایی بین دو کدگذار استفاده شد که نتایج بیانگر پایا و روا بودن مصاحبه بود. به منظور بررسی روایی پرسشنامه نیز از روایی صوری، محتوا و سازه استفاده شد و به منظور محاسبه پایایی آن نیز از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شد که نتایج بیانگر روا و پایا بودن پرسشنامه محقق ساخته بود. برای تحلیل داده های کیفی پژوهش از طریق تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش کمّی نیز با توجه به سؤال های پژوهش از روش های آمار توصیفی و استنباطی (مدل سازی معادلات ساختاری، تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون تی تک نمونه ای) و با استفاده از نرم افزارهای Spss و Amos استفاده شد. نتایج نشان داد مؤلفه های اخلاق پژوهشی شامل مؤلفه های فردی، محیطی و سازمانی هستند و مؤلفه های تجاری سازی، شامل مؤلفه های فردی، محیطی و مدیریت می باشند. مدل ارائه شده در پژوهش از برازش مناسبی برخوردار بود و یافته های پژوهش همچنین نشان دادند که در بین مؤلفه های اخلاق پژوهشی، مؤلفه فردی و محیطی و در بین مؤلفه های تجاری سازی، مؤلفه فردی و مدیریتی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند. در حالیکه، مؤلفه سازمانی در اخلاق پژوهشی و مؤلفه محیطی در تجاری سازی از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردارند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل اجتماعی تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی با استفاده ازرویکرد اخلاق پژوهشی در دانشگاه های آزاد اسلامی استان اردبیل انجام پذیرفته است. پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پژوهش بصورت آمیخته از نوع اکتشافی است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی، متخصصان و خبرگان دانشگاهی و افراد ذی صلاح دارای پست های اجرایی در زمینه تجاری سازی و اخلاق پژوهشی هستند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری پژوهش در بخش کمی، شامل کلیه اساتید هیئت علمی و حق التدریس دانشگاه آزاد اسلامی استان اردبیل می باشد. ابزار پژوهش در بخش کیفی، شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و در بخش کمی، از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی پژوهش از طریق کد گذاری انجام پذیرفت و در بخش کمی در دو قسمت توصیفی و استنباطی (مدل سازی معادلات ساختاری) انجام پذیرفت. یافته ها نشان داد که ابعاد ارتقای اخلاق پژوهشی در راستای تجاری سازی تحقیقات دانشگاه آزاد، به ترتیب، شامل مولفه های درون سازمان (19 شاخص)، برون سازمانی (14 شاخص) و فردی (12 شاخص) است. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که وضعیت موجود مولفه های مدل ارتقاء اخلاق پژوهشی در راستای تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی پایین تر از متوسط جامعه است. در نهایت مدل ارائه شده شامل مولفه های پژوهش نظیر فردی، درون سازمانی و برون سازمانی و اهداف و فلسفه، مبانی نظری، راهکارهای ارتقاء اخلاق پژوهشی در راستای تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی بود. همچنین، درجه تناسب مدل از نظر متخصصین تایید شد.