محسن فنودی

اهداف: هدف تحقیق، شناسایی الگوهای گردشی سطوح میانی جو بارش های رگباری در ناحیة کوهپایه داخلی ایران است. روش: به منظور فوق، داده های از 30 سالة (2014-1985) کدهای هواشناسی جهانی 80 تا 99 ایستگاه های هم دید سازمان هواشناسی کشور استفاده شد.. بارش رگباری هم دید، بارشی است که حداقل در 50 درصد ایستگاه ها حادث شود. بنابراین، 80 رگبار مشترک مبنای شناسایی الگوهای جوی است که با روش تحلیل مؤلفة اصلی و خوشه بندی در تراز 700 هکتوپاسکال تعیین شد. یافته ها/ نتایج: از 7 الگوی گردشی به دست آمده در اثر خوشه بندی، بیشترین تعداد روزهای رگباری، از الگوی جوی اول تراز 700 هکتوپاسکال در ماه مارس، آوریل و می (فصل بهار) تبعیت می کند. بیشترین مقادیر بارش این الگو در نواحی غربی و شمال غرب منطقه پدید آمده است. این الگو حاکی از شکل گیری مرکز کم ارتفاع عمیق و قوی بسته در دریای سیاه است که باعث شیو ژئوپتانسیل در منطقه و توسعه امواج کژفشار در مناطق شرقی ناوه می شود. بسته بودن مرکز کم ارتفاع (سرد چال) باعث کندی حرکت سامانه های غربی در کوهپایه داخلی ایران و ادامة بارش ها شد. با بررسی الگوهای گردشی سطح زمین، نواحی غربی و شمال غرب منطقة مطالعه شده در این الگو، تحت تأثیر پرفشار 1025 هکتوپاسکال غرب اروپا و نواحی شرقی منطقه تحت تأثیر مرکز کم فشار قرار دارد. در این الگو وجود پشتة قوی در شمال دریای مدیترانه و سرد چال در شرق دریای سیاه، باعث تقویت وضعیت کژفشار در سطح زیرین جو شده است. بنابراین، با توجه به همگرایی زیاد در تراز پایین، مهیا بودن شرایط برای صعود و تاوایی مثبت بالا و واگرایی در تراز میانی جو، بارش های رگباری مناسبی (بیش از 40 میلیمتر)، عمدتاً در نواحی شمال غرب منطقه می ریزد. در این الگو، زبانه های پر فشار، رطوبت را از دریای خزر به شمال غرب و غرب منطقه منتقل کرده و نقش حرکت چرخندی سیستم جنوب غربی در تقویت رطوبت از دریای عرب و خلیج فارس به منطقه مشهود است. نتیجه گیری: بارش های رگباری مرتبط با سرد چال یا مرکز کم ارتفاع عمیق در لایه های فوقانی جو است. همچنین، وجود پشته قوی غرب اروپا و ریزش هوای سرد عرض بالا باعث تقویت مرکز فرابار در تراز پایین شده و زبانه های آن، جریانات شمالی و تزریق رطوبت خزری را به نواحی غربی منطقه مطالعه شده موجب می شود. همچنین، روزهای رگباری کوهپایه داخلی مرتبط با سیستم کم فشار جنوب و جنوب غربی و همگرایی سطوح پایین است.

در این پژوهش به منظور ارائه راهبرد و راهکارهای مناسب جهت ارزیابی نقش عناصر محیطی در پایداری سکونتگاه های روستایی در بخش مرکزی شهرستان بردسکن، نقاط قوت ضعف، فرصت ها و تهدیدها به روش SWOT مورد بررسی قرار گرفت و راهبردهایی جهت بهبود و ارتقاء پایداری سکونتگاه های روستایی تدوین گردید. نتایج پژوهش نشان داد راهبردهای جهت پیوستگی پایداری سکونتگاه های روستایی شامل بهره برداری بهینه از منابع آب به عنوان اصلی ترین عامل تهدید پایداری سکونتگاه ها، کاشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی پایین، برگزاری کارگاه های آموزشی و توجیهی در جهت افزایش آگاهی-های عمومی روستاییان، جلوگیری از ورود پساب های صنعتی به سفره آب زیرزمینی، فرهنگ سازی از طریق گسترش ارتباطات و ایجاد تشکل های بهره برداران محلی، حفظ و حراست از منابع استحصال آب های زیرزمینی، توسعه پوشش نهرها در سطح تمامی روستاهای بخش، تهیه و اجرای طرح های مطالعاتی ایمن سازی کامل کاریزهای بخش)؛ همچنین بهره برداری بهینه از منابع خاک ، تقویت بنیان های اقتصاد روستایی (با رویکرد گردشگری به عنوان گزینه جایگزین در چارچوب استفاده مناسب و حداکثری از شرایط موجود جهت گسترش طرح های گردشگری طبیعی منطقه)؛ رخدادها و مخاطرات طبیعی مانند خشکسالی ها شدید و پیاپی، پدیده سیلاب و زلزله، ناپایداری دامنه ها از مهم ترین مخاطرات طبیعی که در بخش مرکزی احتمال رخداد دارد که پایداری سکونتگاه های روستایی را تهدید می نماید. ناپایداری سکونتگاه های روستایی موجب بروز پیامدهای ناگواری از جمله رشد فزاینده مهاجرت، پدیده حاشیه نشینی، اسکان غیر رسمی و گسترش بی رویه مناطق شهری می گردد.