عباس شفیعی نیا

هویت قومی و تشدید و برجستگی آن یکی از مسایل اجتماعی مهم کشورهای چندقومیتی است. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد بررسی وضعیت هویت خواهی قومی در بین جوانان شهرستان سنندج و قروه به عنوان دو الگوی متفاوت در استان کردستان با پس زمینه های مذهبی و تأکیدات قومی متفاوت برآمده است. این مطالعه به روش توصیفی از نوع همبستگی با تکنیک پیمایش انجام پذیرفته است. جامعه آماری شامل جوانان ساکن در دو شهر سنندج و قروه استان کردستان می باشند که از جامعه مذکور بر پایه روش برآورد نمونه کوکران و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای360 نفر انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل حاکی از آن است که میانگین نمره جوانان دو شهر قروه و سنندج در تمام ابعاد گرایشات قوم گرایانه و میزان قوم-گرایی(به طور کلی) دارای تفاوت معناداری وجود دارد. یکی از مهمترین عوامل در این زمینه متغیر زمینه ای مذهب (قروه اکثریت تشیع و سنندج اکثریت اهل تسنن) می باشد. به طوری که میانگین گرایشات قوم گرایانه در نزد جوانان اهل سنندج بیشتر از میانگین جوانان اهل قروه است. همچنین نتایج تحلیلی تحقیق از یک سو، بیانگر رابطه مستقیم تبعیض سیاسی، فرهنگی و اقتصادی-اجتماعی با گرایشات قوم گرایانه (سیاسی، فرهنگی، اقتصادی-اجتماعی و میزان قوم گرایی) است. از سوی دیگر، بیانگر وجود رابطه مستقیم بین رسانه ارتباطی و انواع گرایشات قوم گرایانه است؛ به این معنا با افزایش هر کدام از این متغیّرها تمایل افراد به سوی گرایشات قوم گرایانه افزایش می-یابد.

پژوهش موجود با لحاظ نمودن قدمت سیاسی شدن نشانگرهای فرهنگی و هویتی در مناطق کردنشین و تبلور آن به مطالبات قومی با درون مایه ی ملی گرایانه، به بررسی گونه ها و زمینه های تکوین ناسیونالیسم قومی در مناطق کُردنشین می پردازد. بر اساس نتایج بدست آمده از بررسی دیدگاه ها و مرور منابع تجربی چارچوب مفهومی تنظیم و در قالب آن فرضیه های اصلی مطرح شده است. تحقیق به روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه و در مورد 1603 نفر نمونه از کُردهای ساکن در استان های کُردنشین(کُردستان،آذربایجان غربی،کرمانشاه،و ایلام) صورت گر فته است. نتایج توصیفی نشان از وجود ناسیونالیسم قومی در گونه های خودمختار و تجزیه طلب در مناطق کردنشین دارد. به لحاظ جغرافیایی، بالاترین و پایین ترین میزان ناسیونالیسم قومی به ترتیب مربوط به استان آذربایجان غربی و ایلام بوده است.بر مبنای نتایج تبیینی، متغیرهای میزان ارتباطات درون قومی و بین قومی، میزان استفاده از رسانه ها (داخلی/قومی)، میزان احساس محرومیت و تبعیض رابطه مثبت و معناداری با ناسیونالیسم قومی در مناطق کردنشین داشته و در مجموع 57درصد تغییرات ناسیونالیسم قومی کُردها را تبیین نموده اند. تعدیل نقاط افتراق، تضاد و تعارض در حوزه های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی در مناطق کردنشین در جهت مدیریت مسالمت آمیزمنازعات قومی ضروری به نظر می رسد واژه های کلیدی: ناسیونالیسم قومی،ناسیونالیسم تجزیه طلب، احساس تبعیض، سطح توسعه مناطق قومی،مناطق کردنشین

گسترش فزاینده فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در سال های اخیر، حیات بشری را در ابعاد مختلفی تحت تاثیر قرار داده است. یکی از حوزه های مهم زمینه فرهنگی و بحث هویت ملی و قومی است. از این منظر، گسترش فزاینده فناوری های اطلاعات و ارتباطات و شکل گیری «جامعه شبکه ای» منجر به تحول و دگرگونی هویت خواهی چه در بعد ملی و چه در بعد قومی در اغلب جوامع معاصر شده است که بارزترین مثال آن رشد خاص گرایی های قومی در جوامع چندقومی و یا رشد هویت خواهی های فراملی است. این نوع از خاص گرایی قومی که گاهاً خود را در اشکال ناسیونالیسم قومی و یا ملی گرایی بازتولید می نماید، تحت تأثیر فن آوری های نوین جهانی شده در پی مطرح کردن هر چه بیشتر خود برای رسیدن به خواسته های سرکوب شده خود در دوران مدرنیته است. منازعات و کشمکش های قومی در کشورهای لیبرالی مثل فرانسه، کانادا و اسپانیا، و کشورهای کمونیستی مثل چین و برمه، مناقشات قومی در کشورهای سوسیالیستی سابق مثل یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی سابق، سابقه منازعات قومی در کشورهای اسلامی مثل پاکستان و یمن، نشان می دهد که درگیری های قومی یک مشکل اپیدمیک بوده که تمام قاره های گیتی از آمریکای شمالی تا اروپا و آسیا و اقیانوسیه را در برگرفته است. از این منظر، هدف مطالعه حاضر تحلیل پیامدهای شبکه های مجازی و گونه شناسی هویت خواهی کردهای ساکن ایران است. روش انجام مطالعه، توصیفی-تحلیلی و با استفاده از شیوه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. تحلیل موضوع فوق در جامعه کردستان ایران نشان از آن دارد که در سال های اخیر کردها از شبکه های مجازی به عنوان ابزاری برای رشد خاص گرایی هویتی بهره برده اند و از این منظر، رشد شبکه های مجازی در این مناطق به نظر به تضعیف هویت ملی و رشد هویت خواهی قومی منجر می شود.

در رویکردهای نظری معاصر، در چارچوب موضوع ساختار اجتماعی آموزش بر نقش آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص، بر تقویت کنش های ارتباطی عام، تقویت مسئولیت پذیری اجتماعی، همبستگی اجتماعی، تولید سرمایه اجتماعی جدید و به تبع آن تلطیف خاص گرایی های فرهنگی و اجتماعی تأکید شده است. حال این که در واقعیت امر خاص گرایی های فرهنگی و قومی در دانشگاه ها چه وضعیتی پیدا کرده است و تا چه اندازه ساختار اجتماعی آموزش در تعدیل قوم گرایی مؤثر بوده است، قابل تعمق است. به همین دلیل این پژوهش با هدف بررسی وضعیت قوم گرایی در دانشگاه های شهر سنندج و به عنوان پژوهشی پیمایشی انجام شد. جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دانشگاه های کُردستان، پیام نور و آزاد اسلامی شهر سنندج در سال تحصیلی 91-90 بود که 600 نفر از جامعه یادشده بر پایه روش برآورد نمونه کوکران و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفیِ طبقه ای انتخاب شد. به منظور جمع آوری داده ها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن است که میانگین قوم گرایی (نمونه کل) معادل 15/54 است که بر مبنای یک مقیاس صفر تا 100 متوسط ارزیابی می شود. بر مبنای نتایج تحقیق، متغیرهای سابقه دانشجویی، یادگیری تعاملی، تعاملات اجتماعی و روابط انجمنی اثرات مؤثر و کاهش دهنده ای بر قوم گرایی داشته و در مجموع 40 درصد تغییرات قوم گرایی دانشجویان را تبیین می کنند. در بخش پایانی مقاله، دلالت های یافته ها و نتایج تحقیق در زمینه مدیریت مسالمت آمیز تغییرات فرهنگی در محیط دانشگاه مورد بحث قرار گرفته است