پرستو غفورپور عنبران

انجام عملیات آبخیزداری مناسب ترین گزینه جهت کنترل سیلاب با توجه به شرایط و استعداد حوضه آبریز است که تأثیرات مختلفی را در عوامل هیدرولوژیکی اعم از میزان تولید رواناب سطحی، میزان رسوب ویژه و میزان نفوذپذیری در حوضه آبریز دارد. هدف تحقیق حاضر شبیه سازی و برآورد تغییرات میزان تولید رواناب سطحی، میزان رسوب ویژه و میزان نفوذپذیری با استفاده از مدل نیمه توزیعی SWAT در دو مقطع قبل و بعد از عملیات آبخیزداری در حوضه آبریز عنبران چای است. نتایج تحقیق نشان می دهد میزان رسوب ویژه در قسمت بالادست پیش از عملیات 14/22 تن در هکتار بوده و پس از عملیات، مقدار رسوب به میزان 84/1 تن در هکتار کاهش یافته است، همچنین نتایج نشان داد میانگین CN 68/75 پیش از عملیات به 24/61 در حال حاضر تغییر کرده است که در نتیجه آن افزایش در نفوذپذیری و جریان های زیرقشری مشاهده می شود. قابل ذکر است میزان تبخیر و تعرق پتانسیل برای حوضه آبریز عنبران چای 4/157 میلی متر برآورد شده است. تغییرات در چرخه هیدرولوژی حوضه بیشترین تأثیرات را در بخش دشت رسوبی منطقه به جای گذاشته است. به نظر می رسد مدل SWAT به خوبی توانسته فرایندهای چرخه هیدرولوژی را شبیه سازی نماید و اطلاعات ارزشمندی برای مطالعات ژئومورفولوژی ارائه نماید.

ناپایداری های دامنه ای از مشخص ترین نوع مخاطرات طبیعی هستند که با دخالت های انسانی تشدید شده و موجب بروز خسارت های جانی و مالی به ویژه در جاده های کوهستانی می شود.   در همین راستا گردنه پا طاق به عنوان محور مواصلاتی بین کرند غرب و سرپل ذهاب در استان کرمانشاه، از مناطق مستعد حرکات توده ای ازجمله زمین لغزش و ریزش سنگ است. در زلزله 3/7 ریشتری 21 آبان 1396 در ازگله کرمانشاه، رخداد زمین لغزش و ریزش کوه در منطقه به وقوع پیوست و محور موردنظر در اثر ریزش کوه مسدود گردید. این پدیده، امدادرسانی به مناطق شهری و روستایی  با مشکل مواجه کرد؛ بنابراین لزوم توجه و آگاهی از عوامل مؤثر بر این پدیده های طبیعی بیش ازپیش احساس می شود. جهت دستیابی به این هدف، در این پژوهش از مدل ترکیب خطی وزنی (WLC) بادر نظر گرفتن معیارهای شیب، شکل دامنه یا شاخص انحنا، جهت شیب، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از جاده، زمین شناسی و کاربری ارضی به منظور پهنه بندی مناطق مستعد مخاطره زمین لغزش و ریزش سنگ استفاده شده است. منطقه موردمطالعه به پنج طبقه تقسیم بندی شد. نتایج کلی این پژوهش نشان داده است که از نظر وقوع زمین لغزش، پهنه های با ناهمواری خشن و شیب زیاد و در واحد سنگ شناسی آغاجاری پتانسیل رخداد زمین لغزش بیشتر است. به دلیل کوهستانی بودن منطقه و پدیده هوازدگی سنگ ها، احتمال رخداد ریزش سنگ افزایش می یابد. قابل ذکر است که زمین لرزه به عنوان یکی از عوامل مهم و محرک در رخداد حرکت های دامنه ای است. شناسایی مناطق با پتانسیل وقوع حرکات دامنه ای و بهره گیری از روش ها و تکنیک های مکان محور و متکی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش ازدور می تواند راهکار مناسبی در مدیریت و برنامه ریزی در جهت کاهش خسارات ناشی از مخاطرات حرکات دامنه ای باشد.