مسعود صفری علی اکبری

سیاست تبدیل روستا به شهر منجر به تغییر و تحولات متعددی در عرصه فضای جدید شهری می شود و گاهاً مسائل و مشکلات متعددی را به همراه دارد. هدف مطالعه کمی و کاربردی حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است، بررسی و تحلیل اثرات سیاست تبدیل نقاط روستایی به شهر از دیدگاه ساکنان شهر شاهو است. جامعه آماری پژوهش را 1049 نفر از سرپرستان خانوار تشکیل می دهد که از میان آن ها 150 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شده اند. ابزار اصلی برای جمع آوری داده های میدانی پرسشنامه محقق ساخته است که روایی (صوری) و پایایی آن بررسی و تأیید شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد میزان رضایتمندی ساکنان از سیاست تبدیل روستا به شهر با میانگین 33/3 بالاتر از حد متوسط می باشد. با این وجود نتایج بررسی اثرات سیاست تبدیل روستا به شهر بر اساس ابعاد اصلی توسعه پایدار شهری با استفاده از آزمون ویلکاکسون نشان می دهد میانگین رتبه ای محاسبه شده برای ابعاد توسعه اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی - کالبدی در مرحله قبل از شهر شدن به ترتیب 29/59، 82/48 و 13 بوده است که در مرحله بعد به ترتیب به 38/55، 83/42 و 18/55 تغییر یافته اند. در واقع نتایج نشانگر موفقیت سیاست تبدیل روستا به شهر در بعد زیست محیطی کالبدی و عدم موفقیت آن در ابعاد اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی است. همچنین نتایج بررسی اثر کلی سیاست مذکور بر توسعه پایدار شهری نشان داد میانگین رتبه ای محاسبه شده در مرحله قبل 49/55 بوده که به 11/68 افزایش یافته است و این مهم نشانگر موفقیت کلی این سیاست در ارتقای توسعه پایدار شهری است. 

مناطق روستایی همواره در معرض خطر ها و آسیب های جدی است که این موضوع اهمیت مدیریت و پیش بینی مخاطره ها را بیشتر نشان می دهد. تاب آوری رویکردی است که می تواند به بهبود مناطق روستایی و واکنش آنها در مواجهه با بحران کمک کند. هدف از پژوهش حاضر، شناخت و تحلیل عوامل مؤثر بر تاب آوری اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی به صورت مطالعه موردی در شهرستان کرمانشاه است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده های میدانی است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بوده است. روایی ساختاری و محتوایی پرسشنامه تأیید و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ بیشتر از 74/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش را سرپرستان خانوار در روستاهای بیش از 100 خانوار در بخش مرکز شهرستان کرمانشاه تشکیل داده اند که درمجموع، 2314 خانوار بوده است. حجم نمونه با فرمول کوکران، 330 سرپرست خانوار تعیین شد. نتیجه آزمون نشان داد که تاب آوری اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی در سطح کمتر از 05/0 معنادار است و با توجه به میانگین محاسبه شده (386/2)، وضعیت آنها نامطلوب ارزیابی شده است. در میان 11 شاخص تاب آوری اقتصادی و اجتماعی دو شاخص خسارت با میانگین 962/3 و سپس آمادگی مقابله با سوانح در میان روستاییان با میانگین 093/3 وضعیتی متوسط و مابقی شاخص ها نیز وضعیتی ضعیف دارند. همچنین، نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که سه عامل رونق بسترهای اقتصادی و اشتغال زایی (55/39)، ارتقا سرمایه انسانی و اجتماعی (56/23) و ایجاد ظرفیت های تسهیلاتی و درآمدی (954/11)، تأثیرگذارترین عوامل در تاب آوری مناطق روستایی هستند.

زمینه و هدف: امروزه گردشگری روستایی نقش مهمی در توسعه ی اجتماعی- اقتصادی روستاها دارد و می تواند در استقلال اقتصادی و اقتصاد مقاومتی نقش ایفا نماید. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش توسعه کارافرینی گردشگری در تحقق ابعاد اقتصادی مقاومتی در روستاهای دهستان گلین شهرستان گیلانغرب می باشد. روش شناسی: تحقیق حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) یک تحقیق کاربردی است. روش مورد استفاده در این تحقیق یک روش توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری مورد پژوهش در این تحقیق شامل کلیه متخصصین، کارشناسان و اساتید دانشگاهی مرتبط با گردشگری و کارافرینی در سطح شهرستان گیلانغرب می باشد. تعداد نمونه برابر 125 نفر بر اساس کل سرشماری و به شیوه تصادفی در دسترس تعیین شدند. یافته ها: نتایج بیانگر آن بود که به طور کلی توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر اقتصاد مقاومتی تاثیر مثبت و معنادار داشته است و توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر سایر ابعاد اقتصاد مقاومتی تاثیر داشته به گونه ای که توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر مدیریت دانش، توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر کیفیت مداری، توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر مناسب سازی، توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر مهندسی فرهنگ تاثیر مثبت و معنادار داشته است. بر این اساس توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر مدیریت دانش بیشترین تاثیر و توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی بر مهندسی فرهنگ کمترین تاثیر را داشته است نتیجه گیری و پیشنهادات: در مجموع کارآفرینی گردشگری در اقتصاد مقاومتی نقش دارد و می تواند اثرات قابل توجه ای در ابعاد گوناگون آن داشته باشد. نوآوری و اصالت: نوآوری پژوهش در این است که رابطه گردشگری و اقتصاد مقاومتی را از لحاظ موضوعی بررسی نموده که در تحقیقات گردشگری کمتر به این دیدگاه پرداخته شده است. همچنین از لحاظ روش شناسی نیز از مدلسازی استفاده شده است.

مقدمه: عشایر از مهمترین جوامع تولید کننده هر کشوری محسوب می شوند. این جامعه در ایران به واسطه نقش آفرینی در دوره های زمانی مختلف همواره بخش مهمی از جامعه را تشکیل داده است. در طی چند دهه گذشته به واسطه تصمیمات و برنامه ریزی ویژه برای جامعه عشایری، بخش زیادی از آنها اسکان یافته و همین موضوع اثرات متفاوتی برای این جامعه به دنبال داشته است. هدف پژوهش: هدف این تحقیق، بررسی اثرات اسکان بر وضعیت اقتصادی جامعه عشایری و تبیین عوامل موثر در ارتقای وضع موجود است. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها از طریق پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را عشایر استان کرمانشاه تشکیل داده اند که با توجه به محدودیت های تحقیق، بر اساس فرمول کوکران 381 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. روایی پرسش نامه از طریق نخبگان تایید و پایایی نیز با تکمیل 30 پرسشنامه و محاسبه نتایج از طریق ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تایید شد.  قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، مناطق عشایری استان کرمانشاه شامل عشایر کلهر، کرند و ثلاث است. یافته ها و بحث: نتیجه آزمون ویلکاکسون نشان داد که اثرات اقتصادی اسکان در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده است. با توجه به میانگین  آزمون( 302/3)اثرات اسکان از لحاظ اقتصادی قابل توجه و مثبت ارزیابی شده است. همچنین نتیجه آزمون  دو جمله ای در سطح خدمات نشانگر معنادار بودن آزمون در سطح کمتر از 05/0 است. میانگین برابر با 883/3 تایید می نماید میزان برخورداری عشایر از خدمات گوناگون در بعد از اسکان بهبود پیدا کرده است. در این زمینه دسترسی به خدمات بهداشتی-درمانی با میانگین 532/4 بهترین وضعیت را داشته است. همچنین نتیجه مدل سازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که 18 عامل در ارتقای وضعیت اقتصادی عشایر اسکان یافته در وضع موجود به میزان 58 درصد تاثیرگذار بوده اند. در این زمینه بیشترین تاثیرگذاری مربوط به عامل اجرای پروژه های گردشگری عشایری مانند اقامتگاه و....با تبیین 90/0 است. نتایج: در مجموع این پژوهش به اثرات مثبت اسکان عشایر اشاره دارد. البته وضعیت برخی شاخص های اقتصادی از جمله پرورش دام، تولید صنایع دستی و تولید لبنیات در قبل از اسکان، مناسب تر بوده است. تبیین این شاخص ها نشانگر پیوند ناگسستنی آنها با حیات عشایر است.

گردشگری از رویکردهای مهم اقتصادی است که می تواند به توسعه قلمروهای کوهستانی منجر شود. روستاهای شهرستان پاوه در استان کرمانشاه، با وجود ظرفیت های متنوع در حوزه گردشگری، اما نتوانسته اند از لحاظ گردشگری شرایط مطلوبی داشته باشد. برای تغییر این وضعیت نیاز به شناخت و تحلیل عوامل مختلف در این زمینه است. هدف این پژوهش، شناخت و تحلیل عوامل موثر بر توسعه گردشگری در قلمروهای کوهستانی به صورت مطالعه موردی، روستاهای شهرستان پاوه است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده های پیمایشی از طریق پرسش نامه است. جامعه آماری پژوهش را گردشگران تشکیل داده اند که آمار دقیقی از آنها در دسترس نبوده است. حجم نمونه 400 نفر تعیین و مدل تحلیل داده ها، سوات بوده است. نتیجه نشان داد که وجود منابع طبیعی متنوع و چشم اندازهای مناسب مانند رودخانه، چشمه، جنگل در روستا جهت توسعه بخش گردشگری با وزن 48/0 مهمترین قوت0؛ نامناسب بودن و عدم کفایت تسهیلات بهداشتی، خدماتی، تسهیلات و تجهیزات اقامتی و رفاهی با وزن 36/0 مهمترین ضعف0؛ امکان ایجاد فرصت های شغلی برای روستاییان بویژه جوانان با وزن 44/0 مهمترین فرصت؛ افزایش توجه بخش خصوصی و دولتی جهت سرمایه گذاری بخش گردشگری در مناطق رقیب با امتیاز وزنی 52/0 مهمترین تهدید شناخته شده است. مهم ترین راهبرد برای توسعه گردشگری منطقه، راهبرد تدافعی شناخته شد که مبین این امر است که باید از پتانسیل های مختلف گردشگری به نحو احسن استفاده گردد و نقاط ضعف و تهدید را به حداقل کاهش داد.