سید ادریس ناصری عیلامی

یکی از شروط لازم براى فهم مفاد هر کلامى، ازجمله قرآن کریم، آگاهى از معانى کلمات آن است، ازاین رو بر مفسر کلام وحی لازم است با بهره گیری از روش درست، مفاهیم واژه های آن را به دست آورد؛ چرا که توجه دقیق به ویژگی هاى مفهومى هر واژه قرآنى، نقش کلیدی در تفسیر درست آیات دارد. بخشی از میراث تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) به این بخش اختصاص دارد که با مطالعه آن می توان روش درست معناشناسی واژگان قرآن را به دست آورد. این نگاشته با استفاده از روش تحلیل متن و متن پژوهی، به بررسی واژه پژوهی در روایات تفسیری امام رضا (علیه السلام) پرداخته و به این نتیجه رسیده است که امام در واژه کاویِ آیات قرآن، مؤلفه های «تبیین معنای ظاهری مفردات»، «تبیین نکات و اغراض بلاغی کلمات آیات»، «بیان نکات صرفی- نحویِ معنامحور»، «توجه به قرائت های مختلف»، «توجه به بافت و سیاق» و «فرهنگ محوری» را مدّ نظر قرار داده اند. بنا بر یافته های پژوهش، امام (علیه السلام) در تبیین مفردات، هم به واژگان کاوی لغوی و هم به مفردات پژوهی قرآنی توجه داشته است. در روایات تفسیری ایشان، «توجه به معنای مجازی واژه و توسعه معنایی»، «گفتمان نگری در تبیین واژه» و «اشاره به عدم ترادف» نیز دیده می شود که حضرت همه اینها را با محوریتِ پاسخ به شبهاتِ وارده و تبیین باورهای کلامی درست برای مخاطبان مدّ نظر قرار داده اند.