محمدحسین صائبی

هدف این مقاله تجزیه و تحلیل تأثیر مهاجرت و شرایط اقتصادی ساکنین بر ساختار اجتماعی و اکولوژی اجتماعی شهر و به کارگیری داده های GIS مشهد و گسترش کالبدی آن می باشد که با استفاده از یکی از تکنیک های درون یابی نرم افزار جمعیتی و کالبدی صورت گرفته است. شهر مشهد که در نتیجه هجوم مهاجران توسعه پرشتابی داشته، ساختار اجتماعی متنوعی پیداکرده است. به نحوی که تأثیر و تأثر آن را در کالبد شهر به وضوح می توان دید. شرایط اقتصادی ساکنین، به عنوان مهمترین عامل در تحرکات اکولوژیکی این شهر، درون مایه تفاوت های مناطق شهری گردیده است و نتیجه آن، شهری است که رخسار آن خبر می دهد از سر درون. این پژوهش عوامل اکولوژیکی همچون مهاجرت، شرایط اقتصادی سرپرست خانوار و تحرکات اکولوژیکی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و تأثیر آن را بر کالبد فیزیکی شهر بررسی می نماید. در این مطالعه داده های آماری شاخص های اشتغال و مهاجرت مربوط به شهر مشهد و شاخص های اشتغال، مهاجرت و تحرکات داخلی جمعیت برای منطقه 9 شهرداری مورد استفاده قرارگرفته است؛ (داده های آماری سال 1387 منطقه 9 ازطریق آمارگیری نمونه ای تهیه شده است). از آنجا که ویژگی های ساختار اجتماعی و کالبدی منطقه 9 شهرداری می تواند تصویر جامع تری از اکولوژی اجتماعی شهر مشهد ترسیم نماید به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. در این پژوهش ابتدا از روش توصیفی در انجام تحقیق استفاده شده است. در گام اول به توصیف چگونگی پراکندگی شاخص های مورد مطالعه پرداخته ایم سپس با بهره گیری از روش همبستگی، وجود یا عدم وجود رابطه بین متغیرهای مورد مطالعه و توسعه کالبدی مشهد را بررسی نموده و در همبستگی مثبت، ارتباط ها را در قالب های مختلف تعریف و تشریح نموده ایم. نتایج نشان می دهد که مهاجرت نقش بسیار مهمی در چگونگی توزیع فضایی گروه های اجتماعی و توسعه کالبدی مشهد داشته است.

یکی از مهمترین اهداف برنامه ریزی منطقه ای ، توسعه متوازن مجتمع های زیستی منطقه مورد نظر است. مدلهای مختلفی برای سنجش توفیق برنامه ها و طرحهای منطقه ای، در ارتباط با رشد و توسعه متوازن و نابرابریهای منطقه ای مورد استفاد قرار می گیرد. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از مدل شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI) ، توسعه منطقه ای خراسان رضوی بررسی گردد و با مقایسه تطبیقی توسعه شهرستان های استان، توسعه مبتنی بر برنامه ریزی و رشد متوازن استان در بازه زمانی سرشماری سال 1375 تا 1385 مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد. بررسی و ارزیابی شاخص های مورد مطالعه حاکی از توسعه نامتوازن استان است. در خصوص شاخص اشتغال، اختلاف سطح محرومیت شهرستانها با رقم میانگین، در سالهای مورد مطالعه بویژه در سال 1375، نشانگر توزیع نامناسب فرصت های شغلی بین شهرستانهای استان است. توزیع فضایی سطح برخورداری و محرومیت شهرستانها از نظر شاخص با سوادی- سوای مرکز استان – مفهوم خاصی را به ذهن متبادر نمی سازد. همچنین بررسی شاخص بارتکفل، حاکی از این موضوع است که غالبا شهرستانهای توسعه یافته این شاخص در مرکز و غرب استان تمرکز یافته اند و شهرستانهای محروم در شرق استان.

این پژوهش با هدف شناسایی عوامل کلیدی و سناریوهای احتمالی در افق مشهد 2017 در سازمان تاکسیرانی به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است که: در حال حاضر، میزان رضایت شهروندان از خدمات سازمان تاکسی در چه حدی است؟(شناخت وضع موجود)، مهم ترین فاکتورهای کلیدی تأثیرگذار بر روند عملکرد سازمان تاکسیرانی در افق مشهد 2017 کدم اند؟(ارزیابی) و سناریوهای احتمالی پیش رو درروند عملکرد سازمان تاکسیرانی مشهد در افق 2017 چگونه پیش بینی و تحلیل می گردند؟(آینده نگاری). نتایج پژوهش، پس از تحلیل 374 پرسشنامه، در نرم افزار SPSS و از آزمون های میانگین، تحلیل عاملی و 15 پرسشنامه تخصصی در سناریونویسی ویزارد، نشان داد که رضایت شهروندان از خدمات سازمان تاکسیرانی در حد کمی پایین تراز متوسط (2.65) قرار دارد. نتایج تحلیل عاملی به اکتشاف 6 عامل کلیدی (آسایش تاکسی، تاکسیران کاردان، پویایی سازمان، توسعه ی خدمات تاکسی، کرایه عادلانه و توسعه زیرساخت فرهنگی تاکسیرانی) مؤثر بر میزان رضایت شهروندان پرداخت، بطوریکه نتایج حاصل از تکنیک تاپسیس نشان داد که تاکسی گردشی از دیدگاه متخصصان و شهروندان از اولویت اول و تاکسی مبادی از بدترن وضعیت برخوردار است، درنهایت از ترکیب نقش 6 مؤلفه و نمره دهی تخصصی متخصصان، درمجموع 318 سناریو احتمالی از نرم افزار ویزارد استخراج شد که از این میان 3 سناریو قوی احتمالی در مشهد 2017، سازمان تاکسیرانی را در زمینه ی خدمات رسانی به شهروندان دستخوش تغییر خواهد کرد.