مسعود محمداسماعیل

تکبر در کتب لغوی و اخلاقی غالبا خودبزرگ بینی و خود برتر بینی معنا شده است. از سویی مطالعه آیات و روایات، این مطلب را قویا نشان می دهد که در کاربرد «کبر» و کلمات هم خانواده آن، زیر بار حق نرفتن، گردن کشی در برابر حق یا حق گریزی، به منزله ریشه و عامل خودبزرگ بینی و خود برتر بینی مورد تأکید فراوان قرار گرفته تا جایی که در موارد متعددی اساسا کبر و تکبر، معادل حق گریزی و امثال آن دانسته شده است. در روایات به مواردی برمی خوریم که (با پررنگ کردن ریشه کبر) مراد از تکبر صرفا حق گریزی هایی، مانند سرباز زدن از ولایت و انکار معرفت حجت های الاهی دانسته شده است. همچنین در مواردی که روایات، کبر را با تعابیری نظیر «ام العیوب» و «اعظم الذنوب» توصیف کرده و عقابهای شدیدی برای آن بر شمرده اند، تأکید بر حق گریزی است. حاصل این بررسی، توجه بیش از پیش به موضوع «حق پذیری» و «تسلیم در برابر حق» به عنوان مؤلفه مهم «ایمان» و «دین داری» است که حاوی پیام مهم و تأثیرگذاری در رویکرد ما به مفاهیم و ارزش های دینی خواهد بود.

چکیده : حدیث «لا تسبّوا الدهر فإن الله هو الدهر» یکى از احادیث متشابه است که در منابع معتبر اهل سنّت، مانند صحیحین، روایت شده؛ امّا در منابع شیعه، صرفاً جهت تبیین و تحلیل آمده و سندى براى آن از سوى محدّثان شیعه نقل نشده است. البته روایاتى شبیه به آن در منابع شیعى قابل ملاحظه است. همین روایات، کمک شایانى در فهم معناى حدیث مورد نظر مى کند. با توجّه به آیات قرآن و آموزه هاى معصومان :، مقصود از این حدیث، آن است که امور عالم تکوین را که همگى تحت قدرت خدا قرار دارد، نباید به غیر او نسبت داد.