محمدرضا محمودخانی

هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی و ساخت نرم افزار محاسبه کننده و تحلیلگر برخی شاخص های پیکرسنجی در محیط سیستم عامل ویندوز است. این طرح کاربردی به منظور تسهیل روش های سنجش، ارزیابی، محاسبه و تحلیل شاخص های آنتروپومتریکی اجرا شده است. نرم افزار طراحی شده توانایی و قابلیت اندازه گیری، ارزشیابی، محاسبه و تحلیل سریع و آسان شاخص های آنتروپومتریکی مرتبط با تندرستی، رشدی - بالیدگی و تیپ بدنی را دارد. مزیت ویژه این نرم افزار استعدادسنجی ورزشی آزمودنی ها براساس تیپ بدنی است. این کار بر اساس اطلاعات موجود از تیپ بدنی ورزشکاران نخبه جهان و المپیک در 40 رشته ورزشی برای مردان و 30 رشته برای زنان انجام می شود و در انتها، مناسب ترین رشته ها به آزمودنی پیشنهاد می شود. از قابلیت های منحصر به فرد این طرح بهره مندی از هنجار پیکری نونهالان ایرانی (گروه سنی 9 تا 14 سال) است که براساس آن می توان میزان انحراف ابعاد بدنی آزمودنی های نونهال را نسبت به دامنه عادی جمعیت نونهال ایرانی به صورت نمرهz محاسبه و بیان نمود. این نرم افزار به صورت آزمایشی روی بیش از 2000 دانش آموز پسر گروه های سنی 9 تا 16 سال در سطح کشور اجرا شد. مقایسه نتایج این نرم افزار با نتایج نرم افزارهای فانتوم و اکسل نشان دهنده روایی و پایایی کافی آن است؛ بنابراین به کاربران و علاقه مندان توصیه می شود برای اندازه گیری، ارزشیابی، محاسبه و تحلیل شاخص های آنتروپومتریکی مرتبط با تندرستی، رشدی - بالیدگی و استعدادسنجی ورزشی بر اساس تیپ بدنی از این نرم افزار استفاده کنند.

بسیاری پژوهشگران از آنتروپومتری بعنوان روشی با قابلیت های میدانی فراوان و اعتبار مناسب استفاده می-کنند. مطالعات این حوزه در زمینه هایی چون ارگونومی، استعدادیابی ورزشی، پایش های رشدی و آسیب-شناسی ورزشی مورد توجه پژوهشگران است. هدف پژوهش حاضر، تدوین نورم ویژگی های آنتروپومتریک نونهالان پسر ایرانی بود. تحقیق حاضر از نوع توصیفی برای تدوین نورم است. 1712 نفر از نونهالان پسر داوطلب شرکت در برنامه های اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج بصورت تصادفی انتخاب و در 6 گروه سنی8،9،10،11،12،13 سال تقسیم شدند. بر اساس دستورالعمل انجمن بین المللی پیشبرد پیکرسنجی متغیرهای قد، وزن، قد نشسته، ضخامت چربی زیر پوستی در هشت نقطه، محیط اندام در پنج نقطه و دو قطر استخوانی اندازه گیری شد و تیپ بدنی به روش هیث-کارتر محاسبه گردید. تحلیل داده ها با استفاده شاخص های گرایش به مرکز، انحراف استاندارد و آزمون کلموگروف اسمیرنوف محاسبه گردید. یافته ها نشان داد که اجزای نوع پیکری نونهالان پسر ایرانی در اکتومورفی 1/3، مزومورفی3/4 و در اندومورفی 1/3 بود. آنها از جزء مزومورفی بالاتری نسبت به سایر اجزای تیپ بدنی برخوردار بودند. نتایج میانگین قد 63/9± 63/143 سانتی متر و وزن 54/10± 84/37 کیلوگرم را نشان داد همچنین یافته ها بیانگر افزایش تدریجی شاخص های مرتبط با چربی از 8 تا 12 سالگی و کاهش آن در 13 سالگی بود. همچنین یافته ها، افزایش مستمر متغیرهای محیط و طول اندام را نشان داد. بنابراین نونهالان 12-8 ساله از تیپ بدنی«مزومورف متعادل» و نونهالان 13 ساله، از تیپ بدنی ""مزومورف اکتومورف"" برخوردار بودند. با توجه به نتایج احتمالاً شاخص های مرتبط با چربی در سنین 8 تا 12 سالگی افزایش پیدا می کند و در 13 سالگی کاهش می یابد. با استفاده از این نورم واحد می توان از آزمون های غربالگری در استعدادیابی ورزشی، پایش های رشدی، ملاحظات تغذیه ای و صدمات ورزشی مورد استفاده قرار داد.

ارزیابی ویژگی های پیکری و مقایسه آن با ورزشکاران نخبه، یکی از روش های پیش بینی امکان موفقیت افراد در ورزش به ویژه مواد مختلف دو و میدانی است. هدف از تحقیق حاضر، توصیف نیم رخ سوماتوتایپیک پسران 9 تا 13 ساله اقوام فارس، کرد و لر با رویکرد آمایش سرزمینی و با تأکید بر تعیین استعداد قومی در ماده های مختلف دوومیدانی بود. تحقیق حاضر توصیفی- مقایسه ای و از نوع میدانی است. بدین منظور از میان نونهالان پسر 9 تا 13 ساله که در برنامه های اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج ثبت نام کرده بودند 939 نفر (247 نفر کرد، 346 نفر لر و 346 نفر فارس) با توزیع متوازن از استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، کهکیلویه و بویراحمد، همدان، مرکزی، قم و کرمان انتخاب شده و بر اساس دستورالعمل انجمن بین المللی پیشبرد پیکرسنجی، متغیرهای منتخب پیکرسنجی و تیپ بدنی به روش هیث و کارتر محاسبه شد. تحلیل داده ها بوسیله آزمون تحلیل واریانس یک راهه و خی دو انجام شد. نتیجه آزمون تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که در سه قومیت کرد، لر و فارس اختلاف معنی داری بین هر سه جزء اندومورف (001/0P < ، 37.6F = )، اکتومورف (001/0P < ، 40.9F = ) و مزومورف (022/0p = ، 3.8F = ) وجود دارد. بیشترین فراوانی تیپ بدنی در قوم کرد، مزومورفیک اکتومورف با 53 نفر (001/0P < ، 147.15X2= ) در قوم لر، مزومورفیک اکتومورف با 66 نفر (001/0P < ، 220.74X2= ) در قوم فارس، اندومورفیک مزومورف با 71 نفر (001/0P < ، 288.23X2= ) بود. طبق یافته های این پژوهش قوم کرد و لر به دلیل وجود درصد بیشتری از فراوانی تیپ بدنی مزومورفیک اکتومورف در دوهای مسافت بلند و متوسط مستعدتر هستند و قوم فارس به دلیل برخورداری از درصد بیشتر فراوانی تیپ بدنی اندومورفیک مزومورف در پرتاب ها به ویژه پرتاب وزنه احتمالاً استعداد بیشتری دارند.

هدف از تحقیق حاضر بررسی ارتباط میان برخی شاخص های آنتروپومتری و آزمون های فیزیولوژیک (آمادگی جسمانی) بازیکنان فوتبال پایه است. تحقیق حاضر توصیفی- مقایسه ای و از نوع میدانی است. جامعه آماری پژوهش را نونهالان فوتبالیست پسر 9 تا 13ساله که داوطلب حضور در پایگاه های اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج در مراکز استان ها بودند، تشکیل می دادند. نمونه آماری شامل 153 نفر با میانگین سنی 2/1± 7/11 سال، وزن 3/9± 9/40 کیلوگرم و قد 2/9± 5/147 سانتی متر بود. برای اندازه گیری متغیرهای پیکری براساس دستورالعمل انجمن بین المللی پیشبرد پیکرسنجی (ISAK) عمل شد. در آزمون های فیزیولوژیک از پرش سارجنت، چابکی ایلینویز و دو 540 متر استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 18 انجام گرفت. برای بررسی توزیع طبیعی داده ها از آزمون K-S و همچنین از آماره های توصیفی و رگرسیون در سطح معنا داری 05/0 ˂P استفاده شد. نتایج نشان داد چربی بدن (8/2t=؛ 00/0P=)، (8/2t=؛ 00/0p=)، شاخص بالیدگی (7/2t=؛ 00/0p=) و جزء اندومورفی (47/0-t=؛ 00/0p=) می توانند به شکل معنی داری توان بی هوازی را پیش بینی کنند. همچنین قد (7/2-t=؛ 00/0p=)، وزن (3/2t=؛ 02/0 p=)، چربی بدن (9/3-t=؛ 00/0p=)، شاخص بالیدگی (5/3-t=؛ 00/0p=)، جزء اندومورفی (3/4t=؛ 00/0p=)، و جزء اکتومورفی (4/2t=؛ 00/0p=)، می توانند به شکل معنا داری توان هوازی را پیش بینی کنند. میان چابکی و متغیرهای آنتروپومتری ارتباط معنی داری مشاهده نشد.

ارزیابی سوماتوتایپ و مقایسه آن با ورزشکاران نخبه، یکی از روش های پیش بینی امکان موفقیت افراد در ورزش، به ویژه ورزش المپیکی کشتی است. هدف از تحقیق حاضر، توصیف نیم رخ سوماتوتایپ پسران 9 تا 13ساله نواحی شمالی، کوهستانی و کویری با رویکرد آمایش سرزمینی و با تأکید بر تعیین قطب های جغرافیایی مستعد در ورزش کشتی بود. تحقیق حاضر توصیفی و از نوع میدانی بود. جامعه آماری را نونهالان پسر 9 تا 13ساله تشکیل می دادند که داوطلب شرکت در برنامه های اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج بودند، به دنبال فراخوان عمومی و داوطلبانه در این مطالعه شرکت کردند. نمونه آماری شامل 717 نفر (206 نفر نواحی شمالی، 241 نفر نواحی کوهستانی و 270 نفر نواحی کویری) بود که با توزیع تقریباً متوازن از استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، مازندران، گیلان، گرگان، مرکزی، قم و کرمان انتخاب شدند. براساس دستورالعمل انجمن بین المللی پیکرسنجی، متغیرهای منتخب پیکرسنجی اندازه گیری و سوماتوتایپ شرکت کنندگان به روش هیث کارتر محاسبه شد. تحلیل داده ها به وسیله آزمون ANOVA و X2انجام گرفت. نتیجه آزمون ANOVA نشان داد که در سه ناحیه جغرافیایی شمالی (مرطوب)، غربی (کوهستانی) و مرکز و جنوبی (کویری) اختلاف معنی داری بین هر سه جزء اندومورف(001/0P < ، 33.99F = )، اکتومورف (016/0P = ، 4.18F = ) و مزومورف (001/0P < ، 15.06F = ) وجود دارد. بیشترین فراوانی تیپ بدنی در نواحی شمالی، اندومورفیک مزومورف با 60 نفر ( 001/0P < ، 176.2X2= ) در نواحی کوهستانی، مزومورفیک اکتومورف با 50 نفر (001/0P < ، 117.9X2= ) و در نواحی کویری، اندومورفیک مزومورف با 53 نفر (001/0P < ، 202.8X2= ) بود.طبق یافته های این پژوهش، نواحی شمالی و کویری به دلیل وجود درصد بیشتری از فراوانی تیپ بدنی اندومورفیک مزومورفیک، احتمالاً در اوزان سنگین کشتی مستعدترند.

ورزشهای مختلف به ورزشکارانی با ابعاد و اندازههای بدنی خاص نیاز دارند. نتایج برخی تحقیقات پیکرسنجی از ارتباط ویژگیهای تیپ بدن با عملکرد ورزشی، تشابه نوع پیکری بازیکنان جوان و بزرگسال یک رشته و ثبات تیپ بدنی در طول عمر حکایت دارد. با توجه به اینکه تیپ بدنی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است و از تمرین و تغذیه تأثیر اندکی میپذیرد، این شاخص میتواند در شناسایی افراد مستعد سودمند باشد. با توجه به نیافتن پژوهشی در خصوص نیمرخ تیپ بدنی نونهالان ایرانی، هدف تحقیق حاضر توصیف نیم رخ تیپ بدنی پسران 9 تا 13 ساله ایرانی استان های کشور در رشت ههای رزمی بود. تحقیق حاضر توصیفی 13 ساله است که در برنامههای - و از نوع میدانی است. نمونه آماری شامل 1726 نفر از نونهالان پسر 9 اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج در مراکز استان ها ثبت نام کرده بودند. براساس دستورالعمل متغیرهای منتخب پیکری اندازهگیری و تیپ بدنی به روش هیث-کارتر محاسبه گردید. نتایج نشان ،ISAK داد جزء اکتومورفی نونهالان پسر ایرانی 3,1 ، جزء مزومورفی 4,1 و جزء اندومورفی آ نها 3,1 بود. همچنین مشخص گردید که نونهالان پسر ایرانی به طور کلی تیپ بالانس مزومورف دارند. بر اساس مطالعات قبلی، در رشته کاراته تیپ بدنی نخبگان تیمهای مطرح دنیا از جمله آلمان اکتومورفیک-مزومورف بود؛ همچنین نوع پیکری نخبگان جهانی تکواندو نیز اکتومورفیک-مزومورف گزارش شده و در رشته جودو نیز تیپ بدنی نخبگان جهانی بالانس مزومورفی بود. طبق یافتههای تحقیق بهلحاظ تیپ بدنی، نونهالان استانهای ایلام، فارس، قزوین، قم، لرستان، خراسان رضوی و یزد از تیپ بدنی اکتومورفیک -مزومورف برخوردار بودند و استانهای مازندران، کرمان، کرمانشاه، کردستان، مرکزی، آذربایجا نشرقی، اهواز، بوشهر نیز از تیپ بدنی بالانس مزومورفی برخوردارند. در مجموع، نونهالان استان ایلام از بالاترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی کاراتهکارهای نخبه برخوردار بودند و پس از آن نونهالان استانهای قم و قزوین قرار داشتند. همچنین بهلحاظ بیشترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی تکواندوکاران نخبه، استانهای فارس، لرستان، خراسانرضوی و یزد از سطح انطباق بالاتری برخوردار بودند. در رشته جودو نیز استانهای مازندران و اهواز از بیشترین تطابق پیکری برخوردار بودند. به طورکلی، این اطلاعات میتواند زمینه مناسبی برای سیاست گذاری هدفمند بخش های اجرایی کشور در عرصه استعدادیابی و ورزش قهرمانی بهویژه در رشتههای پرمدال رزمی فراهم آورد. اگرچه نتایج آزمونهای پیکری بهویژه تیپ بدنی در استعدادیابی و تعیین قطبهای ورزشی کاربرد گسترده و قابل اعتنایی دارد، با توجه به اهمیت سایر فاکتورها نظیر جسمانی و روانی در موفقیت ورزشی انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه ضروری است

جودو یکی از پرمخاطب ترین هنرهای رزمی دنیا است، پژوهشگران خطر بروز آسیب در هنگام تمرین جودو را بیشتر از زمان مسابقه گزارش کرده اند. بنابراین، رو ش های تمرین ایمن تر و اثربخش تر باید مورد توجه قرار گیرد. با توجه به ضرورت توسعه و کاربرد رویکردهای پیشگیری از آسیب و بهبود عملکرد ورزشی، هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر هشت هفته تمرین عملکردی اختصاصی جودو بر عوامل خطرزای بروز آسیب و عملکرد ورزشی جودوکاران پسر غیرنخبه می باشد. 46 نفر جودوکار غیرنخبه هدفمند انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه آزمایش(23نفر) و کنترل(23نفر) تقسیم شدند. گروه تجربی هشت هفته در برنامه تمرینات عملکردی اختصاصی جودو که محققان طراحی کرده بودند، شرکت نمودند. گروه کنترل در مدت مشابه، به تمرینات مرسوم جودو پرداختند. تمرینات سه بار در هفته و در هر جلسه 90 دقیقه انجام شد. آزمودنی ها 24 ساعت پیش از شروع و پس از پایان دوره در پیش آزمون و پس آزمون شرکت کردند. برای بررسی نرمال بودن داده ها از تحلیل کوواریانس (ANCOVA) در سطح معنی داری (05/.0 ≥ p ) استفاده شد. آنالیزها با استفاده از نرم افزار SPSS21 انجام شد. بر اساس یافته ها افزایش معناداری در امتیاز آزمون های غربالگری حرکت عملکردی (0/001=p)، تعادل y اندام فوقانی (0/001=p)، پرش عمودی (0/001=p) و آمادگی اختصاصی جودو (0/001=p) در گروه تجربی مشاهده شد. مداخله تمرینی این پژوهش همزمان بر کاهش یا تعدیل عوامل خطرزای بروز آسیب و ارتقای عملکرد ورزشی اختصاصی موثر بود؛ بنابر این نسبت به برنامه های تمرینی رایج کارآمدتر است.