مهدی ابراهیمی میمند

هدف: اطلاعات مربوط به ریسک نقش مهمی در فرایند تصمیم گیری درست و ارزیابی شرکت ها ایفا می کنند. بر این اساس پژوهش حاضر به گونه تجربی به بررسی چارچوب جامع برای گزارشگری ریسک در شرکت های ایرانی می پردازد.  روش: برای این منظور دیدگاه حسابرسان، دانشگاهیان و تحلیل گران مالی مورد بررسی قرار گرفت. داده های مورد نیاز با استفاده از ابزار پرسش نامه از نمونه ای شامل 203 نفر در سال 1395 جمع آوری و بااستفاده از آزمون های مقایسه ای مورد بررسی قرار گرفت.  یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در ارائه اطلاعات مربوط به ریسک باید گروه های مختلف ذی نفع شامل سرمایه گذاران، تحلیل گران مالی، اعتباردهندگان، دولت، مدیران، تامین کنندگان منابع (غیرمالی) و مشتریان مدنظر قرار گیرد. هدف ارائه اطلاعات ریسک باید کمک به بهبود تصمیم گیری و افشای ریسک ها به خصوص ریسک های مالی برای شرکت ها الزامی باشد. ویژگی های کیفی شامل مربوط بودن، قابل اتکا بودن، قابل مقایسه بودن، با اهمیت بودن، قابل درک بودن نیز باید مورد توجه قرار گیرد و فزونی منافع بر مخارج از راه دستورالعمل هایی تعیین شود. در رابطه با تعیین کمّی با کیفی بودن افشای ریسک، نیاز به وجود دستورالعملی مصوب بوده و در زمینه ریسک های کمّی، استفاده از فنون مختلف کمّی سازی مناسب است. هم چنین برای ارائه اطلاعات مربوط به ریسک باید به زمان گذشته و آینده و ریسک های مثبت و منفی توجه شود، ولی تمرکز بر اطلاعات آینده نگر و منفی باشد.  نتیجه گیری: افشای اطلاعات مربوط به انواع ریسک ها شامل مالی، راهبردی، عملیاتی، درستی و توانمندی مورد نیاز ذی نفعان بوده و شرکت ها باید بر اساس اهمیت و اثرگذاری انواع ریسک ها آن ها را به صورت اولویت بندی شده ارائه دهند. یافته های پژوهش حاضر می تواند از سوی تدوین کنندگان الزامات گزارشگری و هم چنین نهادهای حرفه ای در تدوین مقررات و ارائه پیشنهادها برای افشای ریسک مورد استفاده قرار گیرد.

در پژوهش های مختلف به شیوه های متفاوتی اقدام به سنجش مدیریت سود شده است. یکی از این شیوه ها، توزیع سود است که به دستیابی یا پیشی گیری از آستانه خاصی از سود اشاره دارد. افزایش کیفیت حسابرسی می تواند موجب بهبود در کیفیت اطلاعات گزارش و بخصوص سود حسابداری شود. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین احتمال دستیابی به آستانه های خاصی از سود (شامل اجتناب از زیان، اجتناب از کاهش سود و اجتناب از سود غیر منتظره منفی) و کیفیت حسابرسی (شامل اندازه مؤسسه، دوره تصدی حسابرس و امتیاز کنترل وضعیت و کیفیت حسابرسی) می پردازد. برای این منظور اطلاعات مربوط به 101 شرکت برای سال های 1384 تا 1390 گردآوری و تجزیه و تحلیل شد. یافته های حاصل از این بررسی نشان داد که بین احتمال مدیریت سود با هدف دستیابی یا پیشی گیری از سود سال قبل و اندازه مؤسسه حسابرسی و امتیاز کنترل وضعیت و کیفیت حسابرسی رابطه منفی و معناداری وجود دارد؛ اما رابطه معناداری بین کیفیت حسابرسی و آستانه های اجتناب از زیان و اجتناب از سود غیرمنتظره منفی یافت نشد.

ارزش گذاری شرکت ها مبحثی مهم در حوزه مالی و سرمایه گذاری است. یکی از اهداف ارائه اطلاعات حسابداری، فراهم نمودن اطلاعات برای تصمیمات سرمایه گذاری و گزینش گزینه های سرمایه گذاری است. چرا که بین ارزش شرکت و اطلاعات حسابداری ارتباط وجود دارد و سود تعهدی حسابداری سعی در تبیین جریان های نقدی هر سهم دارد که به صورت به هنگام ارائه می شود. مدل مازاد تمیز ارزش دفتری دارایی های شرکت را با ارزش ذاتی شرکت مرتبط می کند. این مدل بیان می دارد که ارزش شرکت برابر ارزش دفتری سهام شرکت به علاوه ارزش فعلی سودهای غیرعادی آتی است. در این مدل فرض می شود سودها از مجرای صورت سود و زیان به ترازنامه منتقل می شوند؛ ولی در واقع برای جلوگیری از نوسان شدید سود، برخی اقلام مستقیماً به حقوق صاحبان سهام در ترازنامه منتقل می شوند که به آن ها اصطلاحاً مازاد کثیف گفته می شود. به این ترتیب لزوم در نظر گرفتن این موارد نیز در مدل های ارزش گذاری قابل بحث است. این نوشته به تشریح مدل مازاد تمیز و مدل مازاد کثیف می پردازد.

امروزه شرکت ها تلاش می کنند تا از راه افشای اطلاعات خود را به عنوان گزینه ای مناسب برای سرمایه گذاری معرفی و ارزش سهام شان را بهبود دهند. این پژوهش به بررسی رابطه بین انواع مالکیت نهادی شامل مالکیت نهادی اختصاصی، شبه شاخصی و گذرا با کیفیت افشا می پردازد. برای این منظور داده های مربوط به 103 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های بین 1386 تا 1391 618 سال- شرکت) جمع آوری شد و با استفاده از مدل رگرسیون لوجستیک مورد بررسی قرار گرفت. ) برای سنجش متغیر کیفیت افشا، از امتیاز شرکت ها در زمینه افشا و اطلاع رسانی که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می شود، استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که انواع مالکان نهادی به گونه ای متفاوت بر کیفیت افشا اثر می گذارند. نتایج بیانگر وجود رابطه مثبت و معنادار بین مالکیت نهادی اختصاصی و کیفیت افشا و رابطه منفی و معنادار بین مالکیت نهادی گذرا و کیفیت افشا است؛ اما رابطه معناداری بین کیفیت افشا و مالکیت نهادی شبه شاخصی مشاهده نشد

مدیریت سود و دستیابی به آستانه سودها، از دیرباز مورد توجه گروه های مختلف بوده است. مطالعات قبلی در رابطه با اهمیت سه آستانه سودی که مدیران برای دستیابی به آن تلاش می کنند، نتایج نامشخصی فراهم کردند. این سه آستانه شامل اجتناب از زیان، اجتناب از کاهش سود و اجتناب از سود غیرمنتظره منفی است. هدف این مطالعه، بررسی این موضوع است که آیا ویژگی های خاص شرکت، اولویت های مدیریت را در رابطه با آستانه سودها تحت تاثیر قرار می دهد؟ برای این منظور، سه مدل لجیت برآورد شد تا رابطه بین ویژگی های شرکت و ادراک مدیران از اهمیت هر آستانه بررسی شود. دوره مورد بررسی در این پژوهش سال های بین 1385 تا 1389 و نمونه مورد بررسی شامل 104 شرکت پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که ویژگی های خاص شرکت ها بر گزینش این سه آستانه توسط مدیریت اثرگذار است. شرکت های با اندازه بزرگ برای اجتناب از گزارش زیان، شرکت های با رشد بالا برای اجتناب از کاهش سود و شرکت های با حجم معامله بالا برای اجتناب از سود غیرمنتظره منفی و اجتناب از کاهش سود بسیار مستعد هستند.

این پژوهش به بررسی رابطه بین کیفیت افشا و محافظه کاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. برای سنجش متغیر کیفیت افشا، از امتیاز کلی داده شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به شرکت ها در زمینه افشا و اطلاع رسانی استفاده شد و رابطه آن با مدیریت سود و محافظه کاری مشروط و نامشروط بررسی شد. در این پژوهش از اطلاعات 102 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1384-1389 و از روش رگرسون خطی (OLS) استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین کیفیت افشا و سطح اقلام تعهدی اختیاری رابطه منفی و معنادار، و بین کیفیت افشا و محافظه کاری مشروط رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. هم چنین نتایج نشان داد که با افزایش کیفیت افشای اطلاعات، میزان محافظه کاری نامشروط کاهش می یابد.

فرایند ارزش گذاری سهام نیازمند اطلاعات گوناگون در رابطه با میزان سودآوری شرکت است. سرمایه گذاران و مدیران باید در امر تصمیم گیری در رابطه با ارزش گذاری سهام و پیش بینی سود آتی به اطلاعات تاریخی توجه کنند. در این پژوهش نظریه برتری اجزای سود نسبت به مبلغ کلی سود در تبیین سود آتی و ملاحظه این اجزا توسط مدیران و سرمایه گذاران بررسی شد. افزون بر این، نحوه وزن دهی به اجزای سود توسط سرمایه گذاران و مدیران بررسی شد. برای این منظور داده های نمونه ای شامل 80 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (480 سال-شرکت) برای دوره زمانی بین سال های 87-1382 مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که پایداری اجزای سود مشابه نیست و اجزای سود تبیین بهتری از سود آتی نسبت به مبلغ کلی سود دارند و این موضوع در تصمیم گیری های مدیران و سرمایه گذاران لحاظ می شود و آنها تفاوت در پایداری اجزای سود را مدنظر قرار می دهند. همچنین، مدیران و سرمایه گذاران، پایداری جزء نقدی سود را کم برآورد می کنند.

هدف این پژوهش تعیین میزان اهمیت منابع اطلاعاتی مختلف و میزان صداقت در ارائه آن ها بر تصمیمات سرمایه گذاری تحلیل گران شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس است. در این پژوهش اهمیت سه منبع مهم اطلاعاتی شامل اطلاعات حسابداری، اطلاعات ارائه شده توسط مدیریت و سایر اطلاعات افشا شده بررسی می شود. افزون بر این، اثر ارائه صادقانه اطلاعات و میزان صداقت مدیریت نیز مورد مطالعه قرار می گیرد. این پژوهش از نوع پیمایشی-کاربردی است و اطلاعات مورد نیاز با ابزار پرسشنامه از نمونه ای شامل 80 تحلیل گر شرکت های سرمایه گذاری جمع آوری شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تحلیل گران از هر سه منبع اطلاعاتی در ارزیابی سهام استفاده می کنند. آزمون داده ها با استفاده از روش رگرسیون، تحلیل مسیر و روش حداقل مربعات جزئی (PLS) مشخص کرد که ارزیابی سهم مبتنی بر اطلاعات حسابداری و اطلاعات ارائه شده به وسیله مدیریت بر تصمیمات خرید یا فروش سهم توسط تحلیل گران تاثیر معنی داری دارد. افزون بر این، تصمیم گیری در رابطه با خرید یا فروش سهم تحت تاثیر میزان صداقت در ارائه اطلاعات حسابداری قرار می گیرد.