کریم حنفی نیری

یکی از اهداف مهم در زمینه حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان تشکیل اقتصادی هماهنگ با سیاست های کلان بوده که بتواند در برابر شوک ها و ریسک های خارجی یا برون زا واکنش مناسبی داشته و بتواند مسیر را همچنان ادامه بدهد. هدف اصلی تحقیق بررسی تأثیر مؤلفه های اقتصاد دانش بنیان بر آسیب پذیری اقتصادی در ایران می باشد. اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق از بانک جهانی حاصل شده و دوره زمانی تحقیق مربوط به سال های 2020-2000 می باشد. مدل تحقیق به صورت لگاریتمی در نظر گرفته شده است. رهیافت مورد استفاده در برآورد مدل ARDL بوده و مطابق معیار شوارز-بیزین وقفه بهینه یک و مدل (1,0,0,0,0) ARDL پیشنهاد می شود. نتایج برآورد کوتاه مدت و بلندمدت نشان می دهد با بهبود کیفیت نهادی و آموزش عالی، آسیب پذیری اقتصادی کاهش یافته به طوری که با افزایش 1% این دو متغیر آسیب پذیری اقتصادی به ترتیب به میزان 4/47 و 0/085 در کوتاه مدت کاهش می یابد. تأثیر افزایش 1% این دو متغیر بر آسیب پذیری اقتصادی در بلندمدت به ترتیب به میزان 5/98 و 0/114% می باشد. حکمرانی خوب یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند به کشورها در کنترل و غلبه بر شرایط نامناسب یک کشور در مواجهه با شوک های خارجی کمک نماید و بسیاری از چالش ها را به فرصت تبدیل نموده و به آن ها اجازه اثرگذاری منفی بر اقتصاد را ندهد. همچنین آموزش عالی در راستای کسب دانش و بهره وری بالاتر موجب خلق محصولات جدید، رشد اقتصادی و کاهش آسیب پذیری اقتصادی می گردد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات با غلبه بر مرزهای جغرافیایی و افزایش جریان اطلاعات بر تنوع تولیدات و پیچیدگی اقتصادی اثرگذار است. هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر مولفه های فناوری اطلاعات و ارتباطات بر پیچیدگی اقتصادی در گروه منتخب از کشورهای بادرآمد بالا می باشد. روش تحقیق از حیث هدف کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها و اطلاعات توصیفی از نوع علی می باشد. گروه منتخب از کشورهای بادرآمد بالا چهارده کشور سوئیس، ایرلند، سوئد، بلژیک، هلند، دانمارک، کانادا، نروژ، استرالیا، آمریکا، فرانسه، ژاپن، قطر و سنگاپور می باشد. برآورد مدل به روش گشتاورهای تعمیم یافته و بازه زمانی مورد مطالعه در این تحقیق 2010 تا 2021 می باشد. اطلاعات متغیرهای تحقیق اطلاعات بانک جهانی و وبس ایت دانش گاه ام آی ت ی می باشد. با توجه به برآورد صورت گرفته به روش GMM، کاربران اینترنت و صادرات فناوری پیشرفته تاثیر معنی داری بر پیچیدگی اقتصادی ایجاد می نماید. به طوری که با افزایش یک درصدی کاربران اینترنت و صادرات فناوری پیشرفته، پیچیدگی اقتصادی به ترتیب به میزان 0063/0 و 0284/0درصد افزایش می یابد. در این برآورد واردات کالاهای ICT تاثیر معنی داری بر پیچیدگی اقتصادی ایجاد نکرده است. پیچیدگی اقتصادی تحت تأثیر با وقفه خود بوده به طوری که با افزایش یک درصدی پیچیدگی اقتصادی با یک وقفه، موجب کاهش 176/0 درصد پیچیدگی اقتصادی می گردد. تاثیرگذاری مثبت اینترنت نشان از قابلیت جمع پذیری مهارت ها و قابلیت ها در فرایند تولید کشورهای منتخب و به تبع آن بهبود پیچیدگی اقتصادی آنها دارد. همچنین صادرات فناوری پیشرفته که در بطن خود صادرات با فناوری بالا و محصولاتی با شدت تحقیق و توسعه بالا، مانند هوافضا، رایانه، داروسازی، ابزارهای علمی و ماشین آلات الکتریکی را شامل می گردد، از طریق ارتباط متقابل صادرکنندگان با خریداران خارجی، دریافت روشهای جدید در فرایند تولید و ایده های نو برای تولیدات سرمایه ای و واسطه ای در پیچیدگی اقتصادی تبلور می یابد.

این تحقیق باهدف شناسایی مؤلفه های توسعه دانش بنیان جهت طراحی الگو با استفاده از روش تحقیق کیفی با رویکرد «تحلیل مضمون یا تم» انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل: اساتید، کارشناسان و مطلعین نسبت به موضوع تحقیق می باشند. حجم نمونه با استفاده از نمونه گیری قضاوتی (هدفمند) به تعداد 84 نفر انتخاب شدند. داده ها پس از گردآوری، با استفاده از روش «اشتراوس و کوربین» کدگذاری و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد: تعداد کدهای استخراج شده اولیه 3596 بودند که در مرحله بعدی به 102 کد تبدیل و در مرحله کدگذاری ثانویه (محوری) به 24 کد فرعی تبدیل شدند که در مرحله کدگذاری گزینشی این تعداد به 5 کد اصلی تبدیل شدند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که تعداد پنج مقوله یا تم اصلی برای توسعه دانش بنیان استخراج شد که عبارت اند از: 1. مقوله سیاست گذاری دانش و فناوری با شش مؤلفه؛ 2. مقوله عوامل اقتصادی با سه مؤلفه؛ 3. مقوله مدیریت توسعه هوشمند با هشت مؤلفه؛ 4. مقوله عوامل فرهنگی و اجتماعی با سه مؤلفه و 5. مقوله عوامل سیاسی با چهار مؤلفه.