مریم رزازی

مطالعه حاضر با هدف «شناسایی عوامل مؤثر بر حفظ و تحکیم نهاد خانواده» و پاسخ به این سؤال که اساساً چه عواملی در حفظ و تحکیم خانواده اسلامی ایرانی مؤثر است و با کاربست روش پژوهش اکتشافی «داده بنیاد» مبتنی بر ابزار «مصاحبه نیمه ساختاریافته» به انجام رسیده است. برای انتخاب نمونه در تحقیق حاضر، ابتدا با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، کارشناسانی که به نظر محقق در زمینه پژوهش متخصص هستند، شناسایی شدند و مورد مصاحبه و نظرخواهی قرار گرفتند؛ سپس با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی، از آن ها خواسته شد تا افراد دیگر را که با موضوع تحقیق آشنایی دارند معرفی نمایند؛ به همین ترتیب، واحدهای دیگر نمونه شناسایی و انتخاب شدند. درمجموع، حجم نمونه پژوهش که اشباع نظری و نیز کفایت نظری را درپی داشته اند بیست نفر بودند. یافته های این مطالعه مبین اثرگذاری عواملی «علّی»، «زمینه ای» و «مداخله گر» در این خصوص بوده است که دربرگیرنده عواملی با ابعاد فرهنگی، روان شناختی و رفتاری و نیز عوامل درون و برون خانوادگیِ محیطی با ماهیت اجتماعی و اقتصادی هستند؛ به طوری که عوامل «فرهنگی»، «رفتاری» و «روان شناختی» (مشتمل بر دگرگونی در نگرش به خانواده و امر ازدواج، دگرگونی در هنجارهای تشکیل خانواده، فضایل اخلاقی زوجین، ماهیت و کیفیت ارتباط میان زوجین) در زمره عوامل علّی؛ عوامل درون نهادی همچون «وظایف زن و مرد در نهاد خانواده» و «نقاط اشتراک میان زوجین» (مشتمل بر وظایف مشترک زن و شوهر نسبت به یکدیگر، وظایف مرد در قبال همسر، وظایف زن در قبال همسر، همسان گزینی زوجین وغیره) در زمره عوامل زمینه ای و در آخر، عواملی با ماهیت برون نهادی همچون «تنوع و تضاد عوامل جامعه پذیری» و «عوامل اقتصادی» (مشتمل بر تحولات فرهنگی، رسانه ای شدن جامعه و وضعیت اقتصادی خانواده) در زمره عوامل مداخله گر مؤثر بر حفظ و تحکیم خانواده اسلامی ایرانی مورد شناسایی قرار گرفتند که لازم است در سیاست گذاری های فرهنگی مرتبط به نهاد خانواده لحاظ گردند.