بهزاد جامه بزرگ

برخلاف صورت های قدیم سلطه در میان جوامع بشری و انحصار آن به اخذ باج و خراج و ناتوانی در تغییر بنیادی شیوة مادی و معنوی زندگی جوامع تحت سلطه، استعمار یا صورت جدید سلطه در دوران جدید، افزون بر سلطه سیاسی و اقتصادی با اتکا به قدرت علمی، فنی، اقتصادی، و تسلیحاتی خویش شیوة زندگی مادی و معنوی را در مستعمرات و نیمه مستعمرات تغییر داد. در این میان ایران پس از نخستین شکست ها در برابر ارتش مدرن روسیه در آغاز قرن سیزدهم ق/ نوزدهم م برای دریافت تسلیحات و علوم و فنون نظامی جدید، چندین بار وابستگان خود را به ممالک اروپایی فرستاد. یافته های این تحقیق براساس روش تحلیل محتوا، نشان می دهد که وابستگان دربار قاجار فقط قادر بودند صرفاً به نیازهای نوظهور جامعه ایران در عرصه نظامی توجه کنند و به رغم مشاهده نهادهای سیاسی مدرن اروپایی و نقش آن ها در اداره قانونمند کشور و مسئله و نیاز آفرینی برای جوامع غیراروپایی، از سایر وجوه آن غافل ماندند و با توقف در مرتبه ادراک حسی (جز یک مورد) نهادها را به اقدامات شخصی سلاطین و آزمون و خطای تاریخی آنان تقلیل دادند و در درک نسبت جامعة ایران با نهادهای سیاسی مدرن اروپایی ناتوان ماندند.