محمد بنی سلیم

بیشتر مطالعاتی که در زمینه های گوناگون فرهنگ، تاریخ، زبان، دین، اقتصاد و سیاست ایران انجام می شود، همگان را با جنبه های گوناگون تمدن ایرانی آشنا می سازد. ویژگی های تمدن ایرانی، ناشی از تاریخ خاص ایران است؛ سرزمینی که در دوران طولانی تاریخ خود، از یک سو در معرض نفوذ فرهنگ های مختلف دور و نزدیک بوده و از سوی دیگر، توانسته است بدون آن که مقهور این فرهنگ ها شود؛ با گزینش و ادغام آنها در فرهنگ خود، ترکیبی منحصر به فرد بسازد. از این رو با وجود گسست های سیاسی بزرگ تاریخ ایران، تمدن این سرزمین اهورایی هیچ گاه دچار ناپیوستگی بنیادی نشده است.تمدن و فرهگ ایرانی باستانی در تکوین هویت ایران اسلامی نقش مهمی داشته و میراث اسلامی ایران هم جزو جداناشدنی هر ترکیب تمدنی جدیدی است که در این سرزمین به منصه ظهور رسیده است. ایرانیان در طلب و کسب معارف اقوام دیگر و اقتباس از آنها همیشه نقشی فعال داشته اند، حتی در زمانی که هیچ فشار خارجی، ایرانیان را به این کار وادار نمی کرده است. بنابراین به جرات می توان گفت که تکوین و شکل گیری تمدن ایران، مرهون گفتگوی میان تمدن ها بوده است. این مقاله بر آن است تا با اشاراتی موجز به برخی نکته های کلیدی تاریخ تمدن و فرهنگ ایران -به ویژه در دوران گذر از عصری باستانی به عهدی اسلامی- پیوستگی و نیرومندی فرهنگ زاینده و پربار ایران زمین را به اثبات دوباره برساند.