کاوه ضیایی

هدف : بر اساس نظریه شناختی بک باورهای هسته ای ناکارآمد در نتیجه تجربیات دردناک شکل می گیرند. از طرف دیگر، دوره های افسردگی نیز تجربه ای دردناک به شمار می آیند. بنابراین، فرض بر این است که افراد افسرده در نتیجه تجربه دوره های مکرر افسردگی، باورهایی را درباره افسردگی و پیامدهای آن تجربه می کنند. هدف مطالعه حاضر ساخت یک مقیاس برای سنجش باورهای مربوط به افسردگی و بررسی ویژگی های روانسنجی آن بود. روش : برای انجام پ ژوهش حاضر از یک رویکرد سه مرحله ای استفاده شد. در مرحله نخست، یک مجموعه ماده تدوین و اعتبار صوری آن توسط یک گروه متمرکز تأیید شد. در مرحله دوم، 698 دانشجوی دانشگاه قزوین به ویراست دوم پرسش نامه افسردگی بک و مقیاس باورهای مربوط به افسردگی – تنظیم شده در مرحله پیشین- پاسخ دادند. 433 نفر از آزمودنی های فوق پس از 14 روز مجدداً مقیاس باورهای مربوط به افسردگی را کامل کردند. در مرحله سوم، برای بررسی روایی افتراقی، 93 آزمودنی در سه گروه افسرده اساسی دارای سابقه عود (34 نفر)، افسرده اساسی بار نخست (29 نفر) و گروه غیر بالینی (30 نفر) قرار گرفتند و پس از شرکت در تکلیف القای خلق افسرده مقیاس باورهای مربوط به افسردگی را کامل کردند. یافته ها : تحلیل عاملی به روش مؤلفه های اصلی و روش چرخش واریماکس چهار عامل «عدم کنترل بر افسردگی»، «فاجعه سازی»، «بی ارزشی» و «ناتوانی» را برای مقیاس باورهای مربوط به افسردگی نشان داد. هم چنین، مقیاس باورهای مربوط به افسردگی و عامل های آن از روایی افتراقی، روایی همگرایی، هم سانی درونی و پایایی آزمون- بازآزمون رضایت بخشی برخوردار بودند. نتیجه گیری : عامل های ظاهرشده در مقیاس باورهای مربوط به افسردگی مفاهیم مورد بحث در نظریه های شناختی بک و تیسدل در تبیین عود اختلال افسردگی اساسی را منعکس می کنند. هم چنین یافته های این مطالعه شواهد اولیه را در مورد روایی و پایایی مطلوب این مقیاس فراهم می کنند. اما خصوصیات روان سنجی این مقیاس باید در مورد افراد مبتلا به سایر اشکال اختلال افسردگی (مانند اختلال افسرده خویی) مورد بررسی قرار گیرد.

هدف اصلی این مطالعه بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه ی ایرانی دو ابزار اصلی مدل فراشناختی، یعنی پرسشنامه ی کنترل فکر و پرسشنامه ی افکار اضطرابی بود. روش این پژوهش در ابتدا برگردان دو پرسشنامه بود؛ سپس 767 نفر از دانشجویان دانشگاه قزوین پرسشنامه های افسردگی بک ویرایش دوم، پرسشنامه ی اضطراب بک، پرسشنامه ی سلامت روانی، پرسشنامه ی کنترل فکر و پرسشنامه ی افکار اضطرابی را کامل کردند. 528 نفر از این افراد پس از دو هفته در فرایند آزمون بازآزمون شرکت کردند. با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی 5 عامل قابل تفسیر با عنوان ""پرت کردن حواس""، ""نگرانی""، ""کنترل اجتماعی""، ""تنبیه"" و ""ارزیابی دوباره"" برای پرسشنامه ی کنترل فکر شناسایی شدند. پرت کردن حواس با نشانه های افسردگی، اضطراب، علایم بدنی و اختلال در کارکرد اجتماعی رابطه ی معکوس و معنی داری داشت. عامل های نگرانی و تنبیه با نمره های افسردگی و اضطراب و تمام زیرمقیاس های سلامت عمومی ارتباطی مستقیم و معنی دار داشتند. میزان همسانی درونی عامل های پرسشنامه و پایایی بازآزمایی آن ها رضایت بخش بود. تجزیه و تحلیل های مربوط به تحلیل عاملی اکتشافی در مورد پرسشنامه ی افکار اضطرابی سه عامل با عنوان های "" فرانگرانی""، ""اضطراب اجتماعی"" و ""اضطراب سلامتی"" را ظاهر ساخت. این سه عامل با افسردگی، اضطراب و شاخص های ناراحتی روانی در پرسشنامه ی سلامت عمومی ارتباطی مثبت و معنی دار داشتند. میزان همسانی درونی و پایایی بازآزمایی این مقیاس نیز مطلوب و رضایت بخش بود. یافته های این مطالعه شواهد نویدبخشی را در مورد قابلیت کاربرد نسخه ی فارسی پرسشنامه ی کنترل فکر و پرسشنامه ی افکار اضطرابی در جمعیت عمومی ایران فراهم می کند، اما ویژگی های روان سنجی پرسشنامه در جمعیت بالینی ایرانی ناشناخته باقی مانده است و در این زمینه به مطالعات بیش تری نیاز است.