استفتاءات جدید (مقاله ترویجی حوزه)

مسائلی که در پیش رو دارید از محضر مراجع عظام تقلید ایّدهم الله تعالی ـ استفتاء شده، و در این شماره از فصلنامه «میقات حج»، تنها نسبت به چاپ پاسخهایی که تا کنون رسیده اقدام گردیده است. انشاءالله موارد باقیمانده در شماره بعد به چاپ خواهد رسید.
* س1 ـ اگر فیش حج متوفی، به مبلغ زیادی در بازار خریداری میشود، و به کمتر از آن مبلغ، میتوان برای حج میت نایب گرفت، آیا میتوان از آن فیش برای رفتن به حج استفاده کرد، در حالی که مازاد قیمت آن متعلق به ورثه است و در صورتی که میّت وارث صغیر داشته باشد، چطور؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: چنانچه میت وصیتی نسبت به حج بلدی نداشته باشد. میتوان از میقات برای میت در صورت استقرار حج برای او استنابه کرد. و فیش را در اختیار دیگری قرار داده و مابه التفاوت بین همه ورثه طبق قانون شرع تقسیم گردد. و در این فرض فرقی بین داشتن صغیر یا نداشتن آن نیست.و در صورت نبودن وصیت و عدم استقرار حج با وجود صغیر، باید سهم صغیر از مجموع فیش به هر صورت رعایت شود. و تفصیل این مسأله در استفتاآت آمده است.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، اگر به مبلغ کمتر میتوان نایب گرفت، بدون اذن همه ورثه نمیتوان از فیش برای حج استفاده کرد مگر این که میت وصیت کرده باشد که در اینصورت ما به التفاوت از ثلث حساب میشود، والله العالم.
* آیت الله صافی گلپایگانی: نائب گرفتن برای متوفّی به کمتر از مبلغ ارزش و فروش فیش حجّ متوفی مانعی ندارد و زائد بر مبلغ که صرف استیجار حج شده متعلّق به ورثه است و از خود فیش هم جهت استیجار با توافق ورثه میشود استفاده کرد.
بلی چنانچه متوفی ورثه صغیر داشته باشد، باید حق او ملاحظه شود. والله العالم.
* آیت الله سیستانی: فیش به ورثه منتقل میشود و اگر حج بر میت مستقر باشد یا وصیت کرده باشد باید برای او نایب بگیرند و اگر بخواهند با آن فیش بروند باید با رضایت ورثه باشد و اگر صغیر در میانِ آنها هست باید سهمِ او را بپردازند.
* آیت الله یوسف صانعی: آنچه از اصل مال بیرون میرود حج است و ورثه میتوانند به حدّاقل اکتفا نمایند، بلکه اگر وارث صغیر در بین آنها باشد نمیتوان بیش از حدّاقل برداشت نمود، مگر آن که بزرگها بخواهند از سهم خود زیاده بپردازند و فیش حج جزء اموال میّت است که بعد از میت به ورثه منتقل میگردد، مگر آن که وصیّت کرده که با فیش خودش به مکه بروند و به آن فیش هم عنایت داشته هر چند معمولا چنین نیست.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، اگر حج بر متوفّا واجب بوده است و ورثه کبار نباشند، لازم است برای حجّ متوفّا نایب بگیرند و از آن فیش هم به نحوی که ذکر شده است استفاده اشکال ندارد و اگر در بین ورثه صغیر وجود دارد نیز با اجازه وصی و یا حاکم شرع اشکال ندارد.
* س2 ـ کسانی که با فیش حج میّت و به نیابت از وی به حج میروند، اگر خود نیز تمام شرایط استطاعت را دارا باشند، بجز باز بودن راه، که آنهم با فیش حج میّت حاصل شده است، در صورتی که بتوانند مثلا در مدینه یا جده (قبل از میقات) برای متوفی نایب بگیرند و خودشان حج واجب خود را انجام دهند، تکلیف چیست؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: در فرض سؤال وظیفه انجام حج نیابی است. گرچه اگر برای خود حج انجام دهند صحیح است. هر چند معصیت کردهاند. و نایب گرفتن برای متوفی در صورتی صحیح و مجزی است که مجاز در استنابه باشند. و الاّ مجزی نیست.
* آیت الله صافی گلپایگانی: در فرض مرقوم استیجار شخص مذکور صحیح نیست بلی اگر برای انجام حج، اعمّ از مباشرت و تسبیب اجیر شده باشد و حج مورد اجاره میقاتی باشد باید خودش حجةالاسلام خود را بجا آورد و برای میّت حج میقاتی استیجار کند. والله العالم.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، اگر بتواند ورثه را راضی کند که با آن فیش برای خود حج بجاآورد و برای میت نایب بگیرد، والله العالم.
* آیت الله سیستانی: اگر اجیر باشد و نیابت مشروط به آن سال باشد. باید حج نیابی را مقدّم بدارد و اگر مشروط نباشد یا اجیر نباشد باید حج خود را مقدّم بدارد و میتواند برای میّت نایب بگیرد مگر این که مطمئن باشد در آینده میتواند حج خود را انجام دهد که در این صورت میتواند حجّ نیابی را انجام دهد.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، این قبیل افراد نمیتوانند نایب باشند و حجّ نیابی انجام بدهند، این شخص هم لازم است حجّ خود را انجام بدهد و گرفتن نایب باید با نظر ورثه و یا وصی و یا حاکم شرع که هر یک در مورد خود اختیار دارند باشد.
* آیت الله یوسف صانعی: با فرض باز نبودن راه برای او، جز از راه فیش دیگری استطاعت برایش حاصل نشده، چون در استطاعت غیر از مال و بدن و وقت، باز بودن راه هم شرط است مگر آن که از ناحیه صاحب فیش و کسانی که فیش را به او دادهاند اجازه آوردن حج و اجیر گرفتن از مدینهیا جده برای متوفی به او داده باشند که در این صورت نه تنها چنین کاری جایز است بلکه باید نایب بگیرد، و اگر خودش برای او بیاورد صحیح نمیباشد چون نیابت مستطیع باطل است.
* س3 ـ در فرض سؤال قبل، اگر میّت یکی از ورثه را (مثلا پسر بزرگ خود را) برای انجام حج مشخص کرده باشد، یا تمام ورثه اتفاق کنند که یکی از آنها از طرف میّت به حج برود، تکلیف او چیست؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: حکم آن از جواب قبل معلوم شد.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، بهمان نحو که در مسأله سابقه گذشت عمل شود والله العالم.
* آیت الله سیستانی: در صورتی که وصیّت به یکی از آنها کرده باشد باید بجای او حج انجام دهد و خودش مستطیع نیست. ولی اگر توافق آنها بر یکی از آنها باشد مصداق مسأله فوق است.
* آیت الله صافی گلپایگانی: کسی که از برای میّت و یا ورثه جهت انجام حج میّت معین شده چنانچه خود استطاعت مالی داشته باشد نمیتواند نیابت کند. والله العالم.
* آیت الله یوسف صانعی: از جواب سؤال قبل معلوم میگردد.
2* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، اگر خود آن فرزند مستطیع باشد نمیتواند نیابت را قبول کند.
* س4 ـ کسی که در فاصله کمتر از یک ماه، که عمره مفرده انجام داده و به مدینه برگشته و بار دیگر قصد رفتن به مکه دارد، آیا میتواند بدون احرام از میقات بگذرد و عمره مفردهای نیز بجا نیاورد؟
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، اگر در همان ماه هلالی که محرم برای عمره مفرده شده برگردد، احرام جدید لازم نیست، والله العالم.
* آیت الله فاضل لنکرانی: اگر در همان ماه قمری که عمره مفرده انجام داده قصد مکه کند جایز است که بدون احرام وارد مکه شود. اما اگر در ماه بعد قصد مکه کند باید محرم به احرام عمره شود و بدون احرام جایز نیست.
* آیت الله سیستانی: معیار فاصله یک ماه نیست بلکه اگر در همان ماه به مکّه برگردد احرام لازم نیست و اگر در ماهِ بَعد باشد هر چند فاصله یک روز باشد باید با احرام وارد شود.
* آیت الله صافی گلپایگانی: اگر در همان ماهی که محرم شده و اعمال عمره مفرده انجام داده از میقات عبور میکند احرام برای عمره مفرده دیگر لازم نیست. والله العالم.
* آیت الله یوسف صانعی: آری، اگر از زمان خروجش از مکه یکماه نگذشته باشد میتواند بدون احرام وارد حرم گردد.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، بلی میتواند.
* س5 ـ آیا نجاست معفوّ در نماز، در طواف نیز معفوّ است؟ و حکم محمول متنجس در طواف چیست؟
* آیت الله سیستانی: باحتیاط واجب معفو نیست ولی حمل متجنس اشکال ندارد.
* آیت الله فاضل لنکرانی: احتیاط واجب آن است که از نجاساتی که در نماز عفو شده و از محمول متنجس اجتناب شود.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، نجاست معفو در نماز بنابر احتیاط در طواف معفو نیست و محمول متنجس مضر به طواف نیست، والله العالم.
* آیت الله یوسف صانعی: طواف، حکم نماز را دارد هم نسبت به خون کمتر از درهم و هم نسبت به محمول متنجّس که ساتر عورت نمیباشد، یعنی همانطرز که در نماز عفو شده و مضر نمیباشد در طواف هم چنین است لکن احتیاط مستحب در اجتناب از هر دو در طواف است.
* آیت الله صافی گلپایگانی: بنابر احتیاط نجاست معفوّ در نماز، در طواف معفوّ نیست اما محمول متنجس اگر ساتر نباشد اشکال ندارد. والله العالم.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، در طواف معفوّ نیست و محمول هم باید متنجّس نباشد.
* س6 ـ شخصی از میقات برای انجام عمره تمتع محرم شده و اعمال عمره را نیز به پایان برده و عمداً یا اضطراراً بین الاحرامین از مکه خارج شده است، بدون آن که به احرام حج محرم شود، و مثلا به مدینه آمده و بار دیگر به قصد مکه از میقات میگذرد، وظیفه او نسبت به احرام در میقات یا گذشتن از میقات بدون احرام چیست؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: اگردر همان ماهیکه عمره تمتع انجامدادهاست بخواهد برگردد دیگر لازم نیست محرم شود و حج تمتع او به همان صورت صحیح است. اما اگر در ماه بعد بخواهد وارد مکه شود محرم به احرام عمره تمتع شود و عمره اولیه فاسد میشود و طواف نساء هم لازم نیست.
* آیت الله صافی گلپایگانی: در فرض سؤال، اگر در همان ماهی که محرم به عمره تمتع شده و عمره را انجام داده از مکه بیرون رفته و در همان ماه برگشته احرام لازم نیست و اگر یکماه فاصله شده باید مجدّداً جهت عمره تمتع محرم شود و عمره اوّلی مفرده میشود، و اگر یکماه فاصله نشده ولی در غیر ماهی که محرم به عمره تمتع شده بوده دوباره به مکه وارد میشود احتیاطاً جهت عمره 2تمتع دوباره محرم شود. والله العالم.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، اگر در همان ماه هلالی که برای عمره تمتع احرام بسته برگردد نیاز باحرام جدید نیست و اگر در ماه دیگر برگردد باید بار دیگر محرم به عمره تمتع بشود، والله العالم.
* آیت الله سیستانی: اگر در همان ماه برگردد احرام لازم نیست و اگر در ماهِ بعد باشد پس اگر دوباره نخواهد خارج شود تا زمان حج باید به قصد عمره تمتع محرم شود و اگر دوباره قصد خروج و بازگشت در ماه بعد دارد باید به قصد عمره مفرد محرم شود.
* آیت الله یوسف صانعی: محض عبور از میقات سبب وجوب احرام نمیگردد و عدم جواز عبور از میقات بدون احرام و لزوم احرام از آن برای کسی است که میخواهد حج یا عمره بیاورد هر چند عمره مفرده بخاطر دخول در حرم و احرام برای دخول در حرم برای مفروض در سؤال در صورتی است که از خروجش و بیرون آمدنش از مکه یک ماه گذشته باشد و الاّ احرام لازم نیست.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، احتیاط واجب آن است که از میقات بدون احرام بگذرد و برای دخول مکّه احرام ببندد و برای حج خود نیز از مکّه محرم شود و هر دو از این احرامها را به قصد قربت مطلقه انجام دهد.
* س7 ـ کسی که در انجام حج بلدی نیابت دارد، چه مقدار از مستحبات مدینه و مکه را باید به نیابت از منوبعنه انجام دهد؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: به مقدار متعارف انجام دهد.
* آیت الله سیستانی: باید طبق عقد اجاره عمل کند مگر این که اطلاق نیابت طبق عرف عام یا خاص منصرف به انجام بعضی از اعمال باشد.
* آیت الله صافی گلپایگانی: اگر در ضمن عقد اجاره نسبت به مستحبّات، خصوصیاتی ذکر نشده باشد احتیاط اینست که مستحباتی را که بطور متعارف همه یا اکثر حجاج انجام میدهند و زحمت معتد به ندارد، اقلا یکبار به نیت منوب عنه بجا آورد. والله العالم.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، مستحبات مدینه ومکه اگر در ضمن اجاره ذکر نشود، بر عهده اجیر نیست بلی آن مستحباتی که در خود حج وعمره متعارف است باید اتیان شود، والله العالم.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، پس از سلام، مقداری که حجّاج بطور معمول ومتعارف انجام میدهند لازم است مگر این که بیش از آن شرط شده باشد.
* آیت الله یوسف صانعی: مسحباتی که در حج انجامش متعارف است، باید به نیابت از او بیاورد، همانطرز که در نماز استیجاری هم باید مستحبات را به مقدار متعارف بیاورد و اجاره و نیابت منصرف به متعارف است، امّا مستحبات مدینه را سزاوار است که برای او هم بیاورد و او را هم در فضیلتهای مدینه شریک قرار دهد.
* س8 ـ کسی که در انجام حج بلدی نیابت دارد، آیا در برگشت از سفر حج نیز باید به شهر منوبعنه برگردد یا لزومی ندارد؟
* آیت الله فاضل لنکرانی: بسمه تعالی، خیر لازم نیست مگر اینکه در ضمن عقد اجاره شرط شده باشد.
* آیت الله شیخ جواد تبریزی: بسمه تعالی، لزومی ندارد، والله العالم.
* آیت الله صافی گلپایگانی: بسم الله الرحمن الرحیم ـ برگشت به شهر منوب عنه لازم نیست بلکه در استیجار و تحقّق نیابت شرط بازگشت از مکّه مطلقاً معتبر نیست ولی اگر اجیر کننده اجیر را برای رفتن به حج 8و برگشتن به شهر منوب عنه اجاره کند اجیر باید طبق قرار اجاره عمل نماید. والله العالم.
* آیت الله سیستانی: بسمه تعالی، لازم نیست.
* آیت الله یوسف صانعی: لزومی ندارد، مگر آنکه در ضمن اجاره شرط کرده باشند.
* آیت الله نوری همدانی: بسمه تعالی، پس از سلام، برگشتن به شهر منوب عنه لازم نیست مگر این که شرط شده باشد.