بررسی شعر خوان هشتم اخوان ثالث بر مبنای نظریه تحلیل گفتمان ون دایک
آرشیو
چکیده
این پژوهش با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک به بررسی شعر «خوان هشتم» مهدی اخوان ثالث می پردازد. این اثر با بازنمایی مرگ رستم در بستری استعاری، به واسازی ساختارهای گفتمانی مسلط پرداخته و به نقد مناسبات قدرت و ایدئولوژی حاکم می پردازد. چارچوب نظری ون دایک، با تمرکز بر تعامل میان زبان، شناخت اجتماعی و بازتولید سلطه، امکان تحلیل چگونگی شکل گیری گفتمان های مسلّط و مقاومت را در این متن فراهم می آورد. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر تحلیل گفتمان انتقادی است که با بررسی سازوکارهای زبانی، بلاغی و نشانه شناختی، فرایند بازنمایی ایدئولوژی و مناسبات قدرت را واکاوی می کند. یافته ها نشان می دهد که اخوان ثالث با بهره گیری از بینامتنیت اسطوره ای، شگردهای سبکی و تقابل های دوگانه، شعری چندلایه خلق کرده که در آن، زبان به مثابه ابزاری برای بازتولید و مقاومت در برابر گفتمان های ایدئولوژیک عمل می کند. شخصیت های شعر، از جمله رستم، فراتر از عناصر روایی، به عنوان نمادهایی از خیانت و وفاداری بازنمایی شده اند و ساختارهای سلطه را به چالش می کشند. علاوه بر این، نتایج نشان می دهد که اخوان ثالث با بهره گیری از ظرفیت های گفتمانی، شعر را از سطح یک روایت اسطوره ای فراتر برده و آن را به متنی انتقادی با دلالت های ایدئولوژیک پیچیده تبدیل کرده است که مخاطب را به بازاندیشی در نظم اجتماعی و مناسبات قدرت وامی دارد.An Analysis of Mehdi Akhavan-Sales’s Poem "The Eighth Feast" Based on Van Dijk’s Discourse Analysis Theory
This study employs Van Dijk’s critical discourse analysis approach to examine Mehdi Akhavan-Sales’s poem The Eighth Feast. Through the metaphorical representation of Rostam’s death, the poem deconstructs dominant discursive structures and critiques prevailing power relations and ideologies. Van Dijk’s theoretical framework, focusing on the interaction between language, social cognition, and the reproduction of dominance, facilitates an analysis of how dominant and resistant discourses are constructed in the text. The research method is qualitative and grounded in critical discourse analysis, investigating linguistic, rhetorical, and semiotic mechanisms to explore the processes of ideological representation and power relations. Findings of the stud indicate that Akhavan-Sales, by employing mythological intertextuality, stylistic devices, and binary oppositions, creates a multilayered poem where language functions as a tool both for reproducing and resisting ideological discourses. The poem’s characters, including Rostam, transcend narrative elements to symbolize betrayal and loyalty, challenging structures of domination. Moreover, the results show that Akhavan-Sales leverages discursive capacities to elevate the poem beyond a mere mythological narrative, transforming it into a critical text with complex ideological implications that encourage readers to reconsider social order and power relations.
تبلیغات
