نقدی تاریخی بر تبارشناسی سهروردی از آموزه بازگشت جاودانه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
سهروردی آموزه «بازگشت جاودانه» را به فلسفه های باستانیِ بابِل، هند، ایران، یونان، و مصر نسبت می دهد؛ و ادّعا می کند که خود دلیلی برایش بریافته است. آیا آن انتساب ها درست اند؟ و آیا این دلیل هیچ سابقه ای ندارد؟ «بازگشت جاودانه» در تمدّن مصر و بابِل یافت نمی شود، ولی دو آموزه دیگر سال بزرگ، و سیل و حریق جهان گیر را می توان در تمدّن بابِل یافت که بعدها به دست فیثاغورسیان با آموزه بازگشت جاودانه گره می خورد. در آیین زرتشت هم این آموزه وجود ندارد، ولی یک نگرش چرخه وار به تاریخ از آن قابل برداشت است که احتمالاً فیثاغورسیان آن را برگرفته و با افزودن مفاهیم «تکرار» و «عدم تناهی»، آموزه بازگشت جاودانه را برساخته اند. اندیشه هند باستان آشکارا دربردارنده این آموزه است. ولی در مورد یونان باستان باید قائل به تفکیک شد. آناکسیماندر، فیثاغورسیان، امپدوکلس، رواقیان، و فلوطین قطعاً به تقریری از این آموزه باور داشته اند. ولی هراکلیتوس معلوم نیست که به آن معتقد بوده؛ اتم باوران بیشتر به جهان های نامتناهیِ موازی باورمنده بوده اند، تا متوالی؛ افلاطون به وجودِ تنها یک جهان باور داشته؛ و ارسطو تنها در صورتی می توان پذیرفت که معتقد به بازگشت جاودانه بوده است که صحت انتساب رساله پرسمان ها به او اثبات شود. و امّا گوهره دلیل سهروردی نیز در انئادها ی فلوطین پیدا می شود، اگرچه می توان پذیرفت که جزئیّات آن افزوده سهروردی ست.A Historical Critique of Suhrawardī’s Genealogy of the Doctrine of Eternal Return
Suhrawardī attributes the doctrine of “eternal return” to the ancient philosophies of Babylon, India, Iran, Greece, and Egypt, while also claiming to have formulated a novel proof for it. This study critically examines the accuracy of these attributions and the originality of his argument. The doctrine of eternal return is altogether absent from the recorded beliefs of Egyptian and Babylonian civilizations, though two related concepts—the Great Year and global cataclysms (flood/fire)—are present in Babylonian thought and were later integrated by Pythagoreans into cyclical cosmology. While Zoroastrianism itself does not contain the doctrine of eternal return, it does present a cyclical view of history that may have influenced Pythagorean formulations combining the ideas of repetition and infinity. Ancient Indian philosophy, by contrast, openly embraces the concept of eternal recurrence. Among Greek thinkers, Anaximander, the Pythagoreans, Empedocles, the Stoics, and Plotinus endorsed variant forms of this doctrine, whereas Heraclitus’s position remains ambiguous. The Atomists advocated for parallel infinite worlds rather than sequential cosmic cycles; Plato maintained the existence of a single universe; and Aristotle’s stance on the matter depends on the contentious authenticity of the Problemata. The core of Suhrawardī’s proof mirrors Plotinus’s Enneads, though the method of its elaboration may constitute Suhrawardī’s own contribution.
تبلیغات
