گونه شناسی فضاهای نیمه باز در خانه های تاریخی اردکان (بررسی تطبیقی دوره های صفویه و قاجاریه) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بیان مسئله: معماری بومی در هر منطقه در پاسخ به نیاز مخاطبان و در هماهنگی با شرایط اقلیم، جغرافیا و فرهنگ آن جامعه شکل می گیرد. اردکان یکی از شهرهای تاریخی ایران است که واجد ویژگی های معماری خاص در پاسخ به شرایط بومی بوده است. وجود حیاط مرکزی در هم نشینی مناسب با فضاهای نیمه باز و بسته از ویژگی های معماری این منطقه در هماهنگی با شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه کویری است. فضاهای نیمه باز یکی از فضاهای مهم در معماری این منطقه است که هویت خانه های تاریخی به واسطه آن معنا می یابد. با توجه به اهمیت فضاهای نیمه باز در خانه های تاریخی اردکان، تاکنون پژوهش مستقلی در خصوص شناسایی این فضاها و گونه شناسی آنها جهت به کارگیری در معماری معاصر این منطقه انجام نشده است.هدف پژوهش: هدف این مقاله گونه شناسی فضاهای نیمه باز در خانه های تاریخی اردکان در گذار از دوره صفویه به دوره قاجاریه است. روش پژوهش: روش انجام پژوهش در این مقاله از نظر ماهیت و تحلیل داده، توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به دو صورت میدانی و اسنادی بوده است. حجم نمونه انتخابی به عنوان نمونه مورد مطالعه شش خانه از دوره صفوی و شش خانه از دوره قاجاری بوده که علت گزینش این تعداد براساس نوع دسترسی، امکان بازدید و پژوهش میدانی، تأیید کارشناسان میراث، تغییر و تحول کمتر و حفظ اصالت در نظر گرفته شده است. بنابراین روش نمونه گیری هدفمند بوده است و در نهایت داده ها به روش کیفی تحلیل شدند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد فضاهای نیمه باز در این خانه ها در سه گونه، فضاهای نیمه باز زیستی (تالار)، فضاهای نیمه باز زیستی- حرکتی با عمق کم (ایوان) و فضاهای نیمه باز حرکتی شناسایی شدند. هریک از گونه های فضایی در درون خود واجد گونه های فرعی بوده است. تحلیل های انجام شده بیان گر آن است که در گذار این دو دوره سطح حیاط کاهش و سطح فضاهای نیمه باز افزایش یافته است. ازسویی فضاهای نیمه باز در این خانه ها، فضاهای نیمه باز زیستی است که تقریباً پنج درصد از فضای خانه های صفوی و تقریباً شش درصد از سطح خانه های قاجار را به خود اختصاص داده و این در حالی است که هویت اصلی خانه های اردکان به واسطه این گونه از فضاهای نیمه باز معنا می یابد.A Typology of Semi-Open Spaces in the Historical Houses of Ardakan (A Comparative Study of the Safavid and Qajar Periods)
Problem statement: Vernacular architecture in each region takes shape in response to the needs of its users and in harmony with the climate, geography, and culture of that society. Ardakan is one of Iran’s historical cities, and distinctive architectural features were developed in response to local conditions. The presence of a central courtyard in appropriate conjunction with semi-open and enclosed spaces is one of the architectural characteristics of this region, in alignment with the climatic and geographical conditions of the desert area. Semi-open spaces are among the important elements in the architecture of this region and the identity of these historical houses. Despite the significance of semi-open spaces in the historical houses of Ardakan, no independent research has yet been conducted to identify and classify these spaces for potential use in the contemporary architecture of the region.Research objective: The aim of this article is to conduct a typological study of semi-open spaces in the historical houses of Ardakan during the transition from the Safavid to the Qajar periodResearch method: The methodology of this study is descriptive-analytical, and data analysis was conducted with data collected through both fieldwork and documentary research. The sample included six houses from the Safavid period and six houses from the Qajar period, which were purposively selected based on factors such as accessibility, the possibility of on-site visits and field research, validation by heritage experts, minimal alterations, and preservation of authenticity. The data were ultimately analyzed qualitatively.Conclusion: The findings of the study reveal that semi-open spaces in these houses fall into three main types: semi-open living spaces (talar), semi-open living–passage spaces with shallow depth (iwan), and passage-oriented semi-open spaces. Each of these spatial types includes subcategories within itself. The analysis indicates that, throughout the two periods, the courtyard area decreased while the area allocated to semi-open spaces increased. Among the semi-open spaces, the semi-open living spaces occupy approximately 5% of the total area in Safavid houses and about 6% in Qajar houses. Despite their relatively small size, these semi-open spaces play a crucial role in defining the identity of Ardakan’s historical houses.
تبلیغات
