تحلیل و تبیین فلسفی هویت حرفه ای معلم بر اساس فلسفۀ تربیت اسلامی
آرشیو
چکیده
هدف پژوهش حاضر تحلیل و تبیین هویت حرفه ای معلم براساس فلسفه تربیت اسلامی، با تأکید بر یافته های مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تربیت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ایران و نظریه عاملیت انسان (باقری، ۱۳۹۹) انجام شده است. مسئله اصلی پژوهش آن است که هویت حرفه ای معلم در منظومه فلسفه تربیت اسلامی چگونه معنا یافته و چه مؤلفه ها و سازوکارهایی در تکوین و تعالی آن نقش آفرین هستند؟ روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر رویکرد فلسفی- تحلیلی است. در پاسخ به مسئله پژوهش، ابتدا مؤلفه های کلیدی چون هویت، عاملیت، هویت جمعی و حرفه از منظر فلسفه تربیت اسلامی تحلیل شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که معلم براساس فلسفه تربیت اسلامی، فردی هویت مدار و تحول گرا در بستر موقعیت با توجه به ارزش های اصیل فرهنگی جامعه است. هویت حرفه ای معلم، به عنوان یکی از اقسام هویت جمعی ناظر به عمل معلمی، امری پویا، چند مؤلفه ای و ترکیبی از عناصر معرفتی، انگیزشی، ارادی و عملی است که در بستر موقعیت و درپی تلاش آگاهانه فرد شکل می گیرد که در آن، «حرفه» عملی است پیوندخورده با مبادی شناختی، میلی (گرایشی) و ارادی. تکوین و تعالی هویت حرفه ای معلم، ضمن رعایت اصل عاملیت معلم، براساس کسب شایستگی های مورد نیاز برای درک وی از موقعیت خویش و دیگران و تلاش برای اصلاح و ارتقاء آن در طول زندگی حرفه ای براساس نظام معیار اسلامی شکل می گیرد. همچنین مؤلفه های هویت حرفه ای معلم، شامل سه دسته عمومی، عام و خاص است. مؤلفه های عمومی شامل آن دسته از صفات و توانمندی ها است که به حرفه معلمی اختصاص نداشته و شایسته است عموم افراد جامعه واجد آنها باشند، هرچند احراز این مولفه ها را می توان و باید به عنوان پیش نیاز لازم برای ورود به حرفه معلمی دانست. مؤلفه های عام، ناظر به صفات و مهارت هایی است که همه معلمان لازم است در امر تربیت دارا باشند. مؤلفه های اختصاصی هویت حرفه ای معلم نیز شامل دانش و مهارت محتوایی معلمان در رشته تخصصی خاص خویش است. از ویژگی های تعریف حاضر، تأکید بر «هویت مداری»، «موقعیت مندی» و «عاملیت» معلم در عین تعامل ناهمتراز با متربیان و نیز گرانباری هویت حرفه ای معلم از میراث فرهنگی جامعه است که او را از صرفاً انتقال دهنده محتوای علمی، به کنشگری آگاه، اخلاقی و تحول آفرین در هویت متربیان، متناسب با موقعیت مبدل می سازد.Philosophical Analysis and Explanation of Teachers’ Professional Identity Based on Islamic Educational Philosophy
The present study aims to analyze and explain teachers’ professional identity based on Islamic educational philosophy, with an emphasis on the theoretical foundations of fundamental transformation in the formal public education system of the Islamic Republic of Iran and the theory of human agency (Baqeri, 2020). The primary research question is: How is teachers’ professional identity conceptualized within the framework of Islamic educational philosophy, and what components and mechanisms contribute to its formation and elevation? The research employs a qualitative method based on a philosophical-analytical approach. In addressing the research question, key components such as identity, agency, collective identity, and profession were first analyzed from the perspective of Islamic educational philosophy. The findings indicate that, according to Islamic educational philosophy, a teacher is an identity-driven and transformative individual within a situational context, guided by the authentic cultural values of society. Teachers’ professional identity, as a form of collective identity pertaining to teaching practice, is dynamic, multifaceted, and composed of cognitive, motivational, volitional, and practical elements that emerge within a situational context through conscious effort. In this framework, “profession” is an action intertwined with cognitive, affective (tendential), and volitional foundations. The formation and elevation of teachers’ professional identity, while adhering to the principle of teacher agency, are based on acquiring the necessary competencies for understanding their own and others’ situations and striving for their improvement and enhancement throughout their professional lives in accordance with Islamic ethical standards. Furthermore, the components of teachers’ professional identity are categorized into three groups: general, common, and specific. General components include attributes and competencies not exclusive to the teaching profession but desirable for all members of society, though their attainment can and should be considered a prerequisite for entering the teaching profession. Common components refer to traits and skills essential for all teachers in the practice of education. Specific components of teachers’ professional identity encompass their content knowledge and pedagogical skills within their specialized disciplines. A defining feature of this conceptualization is its emphasis on “identity-centeredness,” “situatedness,” and “agency” in teachers, alongside their asymmetrical interaction with students, as well as the weight of teachers’ professional identity derived from the cultural heritage of society. This transforms them from mere transmitters of academic content into conscious, ethical, and transformative agents in shaping students’ identities in accordance with their situational context.
تبلیغات
