آراء محمدکریم خان کرمانی در باب نورشناسی با تأکید بر کتاب ضیاءالبصائر (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
حاج محمدکریم خان کرمانی (1225-1288ه .ق)، مؤسّس فرقه شیخیه ء کرمان را بیشتر به سبب آثار و رسالات فراوانش در موضوعات حکمت، اصول، عقایدِ شیخیه، پاسخ به مخالفان شیخیه و حدیث و تفسیر می شناسند؛ اما جالب توجه آن است که از وی رسالاتی نیز در باب علومی همچون طب، نجوم، ریاضیات و به ویژه صوت، نور و شیمی بر جای مانده است. از این میان، کتاب «ضیاء البصائر فی علم المرایا و المناظر»، که در یک مقدمه، سه مقاله (فصل) و یک خاتمه نگارش شده؛ کمتر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از همین رو نوشتار حاضر بر آن است تا با بهره گیری از روش پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ابتدا به معرفی حاج محمدکریم خان کرمانی و آثار وی پرداخته و سپس بدین پرسش پاسخ دهد که حاج محمدکریم خان در کتاب «ضیاء البصائر فی علم المرایا و المناظر» چه رویکردی نسبت به مباحث نورشناسی داشته و این رویکرد چه نتایجی را رقم زده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که کرمانی از یکسو همچون برخی از عالمانِ این حوزه، به نوعی تقدیرگرایی و تاثیر خداوند بر تشکیل نور، اعتقاد دارد اما از سویی دیگر با انجام برخی آزمایش ها و با ترسیم برخی از اَشکال هندسی در باب کیفیت درک نور و انعکاس تصاویرِ اجسام و... کوشیده است به تشریح بخش های مختلف چشم پرداخته و درباره ء چگونگی رویت اجسام در چشم، نظرات مختلفی را بیان دارد. وی با کمک ابزاری همچون دوربین و انواع آینه ها و عدسی ها به ارائه مطالبی در باب ارتباط نور و سایه و همچنین چگونگی ایجاد قوس و قزح (رنگین کمان) پرداخته است.Muhammad Karim Khan Kermani's Views on Optics with Emphasis on the book Zia al-Basair
Hajj Muhammad Karim Khan Kermani (1225-1288 AH/ 1810-1871AM), the founder of the Shaykhiyya sect of Kerman, is best known for his numerous works and treatises on the subjects of wisdom, principles, Shaykhiyya beliefs, responses to Shaykhiyya opponents, and hadith and interpretation; however, it is interesting to note that he also left behind treatises on sciences such as medicine, astronomy, mathematics, and especially sound, light, and chemistry. Among them, the book "Ziya al-Basair fi 'Elm al-Maraya va al-Manazir" is written in an introduction, three articles (chapters), and a conclusion; it has been less studied and analyzed. Therefore, the present article aims to use the historical research method with an analytical approach, first introducing Hajj Mohammad Karim Khan Kermani and his works, and then answering the question: What approach did Hajj Mohammad Karim Khan take towards the topics of optics in her book "Ziya al-Basair fi 'Elm al-Maraya va al-Manazir" and what results did this approach produce? The findings of the research indicate that on the one hand, like some scholars in this field, Kermani believes in a kind of fatalism and the influence of God on the formation of light, but on the other hand, by conducting some experiments and drawing some geometric shapes regarding the quality of light perception and the reflection of images of objects, etc., he has tried to describe the different parts of the eye and expressed different opinions about how objects are seen in the eye. With the help of tools such as a camera and various mirrors and lenses, he has presented materials on the relationship between light and shadow, as well as how rainbows are created.
تبلیغات
