ابعاد فقهی لایک کردن در شبکه های اجتماعی با تاکید بر ادله رضایت و سخط (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
با توسعه سریع شبکه های اجتماعی، واکنش های دیجیتال به یکی از مؤلفه های اساسی در ارتباطات معاصر تبدیل شده اند. از جمله این واکنش ها، سازکار «لایک» (پسند) است که به عنوان ابزاری برای ابراز تأیید، همراهی یا حمایت از محتوای منتشرشده عمل می کند. این اقدام، علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم بر الگوریتم های انتشار محتوا، از منظر فقهی احکام شرعی گوناگونی دارد که اغلب کاربران از آن بی اطلاعند. پژوهش حاضر به بررسی ماهیت فقهی «لایک کردن» پرداخته و تلاش دارد مبانی اسلامی مرتبط با این کنش را با تکیه بر ادله فقهی رضایت و سخط مورد تحلیل قرار دهد.این مطالعه با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع فقهی و اصولی، جایگاه لایک را در نظام ارزیابی فقهی رفتارهای کاربران واکاوی کرده و دلالت آن را بر ابراز رضایت به فعل حرام بررسی می کند. در این راستا، مفهوم لایک، کارکردهای اجتماعی آن و میزان اثرگذاری آن در گسترش محتوا مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس این رفتار از منظر اصول فقهی و مبانی استنباط احکام شرعی تحلیل شده است.از مهم ترین مبانی فقهی در این زمینه، ادله ای است که تحت عنوان «رضایت و سخط» بر مشارکت فرد راضی، در عمل دیگران دلالت دارد. این ادله نشان می دهند که اگر فردی با عمل دیگری موافق باشد و آن را حمایت یا تایید کند، در آثار و تبعات آن نیز شریک است. در مسیر تطبیق این ادله بر لایک و سایر واکنش ها، چالش هایی وجود دارد که در این نوشتار بررسی شده است. با توجه به اثرگذاری گسترده این پدیده و نبود پژوهشی مستقل در زمینه حکم فقهی آن، این تحقیق درصدد پاسخ به این پرسش است که از منظر فقه اسلامی با توجه به ادله رضایت و سخط، لایک کردن در شبکه های اجتماعی چه حکمی دارد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که تأیید و رضایت از طریق لایک و دیس لایک (نپسند)، پیامدهای سنگینی در حوزه احکام فقهی دارد. این پژوهش تأکید دارد که آگاهی کاربران از ابعاد فقهی تعاملات دیجیتال ضروری بوده و تدوین چارچوب های مشخص فقهی برای این حوزه می تواند به تنظیم رفتارهای دیجیتال در راستای اصول شرعی کمک کند.The Jurisprudential Dimensions of Liking in Social Media with an Emphasis on the Evidences of Consent and Disapproval
With the rapid expansion of social networks, digital reactions have become a fundamental component of modern communication. Among these, the «like» function serves as a means of expressing approval, agreement, or support for published content. In addition to its direct impact on content dissemination algorithms, this action carries various jurisprudential rulings that most users are unaware of. This study examines the jurisprudential nature of «liking» and seeks to analyze its Islamic legal foundations based on the principles of consent (riḍā) and discontent (sukht).
Using a descriptive-analytical approach and relying on jurisprudential and legal sources, this research explores the position of liking within the Islamic legal framework for evaluating user behaviors. It assesses the meaning of the like function, its social implications, and its role in content dissemination. Furthermore, the study examines whether liking can be interpreted as an expression of approval for prohibited actions, analyzing this behavior in light of Islamic jurisprudential principles and legal deduction methods.
One of the most significant jurisprudential foundations in this regard is the principle of «consent and discontent,» which suggests that if an individual agrees with, supports, or endorses an action, they share in its legal and moral consequences. However, applying these principles to digital interactions such as liking presents interpretative challenges, which are discussed in this study. Given the widespread impact of this phenomenon and the lack of independent research on its jurisprudential ruling, this study aims to answer the question: What is the Islamic legal judgment on liking in social networks based on the principles of consent and discontent?
The findings indicate that approval and disapproval through likes and dislikes have significant jurisprudential consequences. This study emphasizes the necessity of user awareness regarding the legal and ethical dimensions of digital interactions. Additionally, it highlights the importance of establishing clear Islamic legal frameworks to regulate digital behaviors in accordance with Shari'a principles.
تبلیغات
