واکاوی مقومات علم شناختی دانش آینده پژوهی اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
گسترش رویکرد آینده پژوهی اسلامی و ظهور دیدگاه ها و نظریات متعدد در این زمینه، این دغدغه را ایجاد می کند که آینده پژوهی اسلامی چنانچه بخواهد به مثابه یک دانش اجتماعی روشمند، متکفل تصویرپردازی از آینده مبتنی بر فرهنگ اسلامی و بومی باشد، باید بر اساس ضوابط و معیارهای علم شناسی سامان یابد. این پژوهش مبتنی بر روش مطالعه اسنادی، مرور سیستماتیک و توصیف و تحلیل دیدگاه ها و آثار صاحب نظران حوزه آینده پژوهی اسلامی، بر اساس دو مبنای «علم شناسی منطقی» و «رئوس ثمانیه» و با الهام از چارچوب شناختی هنجاری سورل، به تطبیق و نسبت سنجی دیدگاه ها و آثار مذکور با معیارهای معرفی شده در این دو سنت علم شناسی مسلمین پرداخته است. بر این اساس آینده پژوهی اسلامی چنانچه بخواهد به مثابه یک دانش معرفی شود باید دربردارنده هیئتی جامع و منسجم از بنیان های فلسفی، مبادی تصدیقی و اصول موضوعه، تعریف و ماهیت، موضوع، مسائل اصلی، غرض، روش شناسی و روش باشد. یافته های حاصل از مرور آثار حوزه آینده پژوهی اسلامی نشان می دهد که علی رغم وجود دیدگاه های مختلف، هر یک از این آثار به نحوی بر برخی از معیارهای علم شناسی منطبق بوده و بنیان ، موضوع، غایت، نظام دانایی، نظام گرایشی و روش شناسی واحدی بر این آثار حاکم است. وجود چنین ویژگی هایی در مطالعات آینده پژوهی اسلامی، تصویری نسبتاً منسجم از یک حوزه دانشی را در مرحله پیشادانش نشان می دهد.An Investigation into the Epistemological Foundations of Islamic Future Studies
The expansion of the Islamic future studies approach and the emergence of various perspectives and theories in this field raises the concern that if Islamic future studies aim to function as a systematic social science responsible for envisioning the future based on Islamic and Indigenous culture, it must be structured according to epistemological principles and criteria. This research, based on document analysis, systematic review, and the description and investigation of the viewpoints and works of scholars in the field of Islamic future studies, employs two epistemological foundations-“logical epistemology” and the eight vertices (ro'us thamaniyah)-and inspired by Sorel’s cognitive-normative framework, compares and aligns these views and works with the introduced criteria from these two Muslim epistemological traditions. Accordingly, if Islamic future studies are to be introduced as a science, they must encompass a comprehensive and coherent structure of philosophical foundations, ratification principles, axioms, definition and nature, subject, main issues, purpose, methodology, and methods. Findings from reviewing the works in Islamic future studies indicate that despite the existence of various viewpoints, each of these works conforms in some way to certain epistemological criteria, and a unified foundation, subject, purpose, knowledge system, orientation system, and methodology dominate these works. Such characteristics in Islamic future studies depict a relatively coherent image of a discipline at the pre-scientific stage.
تبلیغات
