تبارشناسی خانقاه از دیدگاه میشل فوکو
آرشیو
چکیده
خانقاه به عنوان یک نهاد اجتماعی در تاریخ اندیشه و ادبیات فارسی نقش بسزایی داشته است و تاثیر آن در رشد و اشاعه فرهنگ و ادب ایران انکار ناشدنی است. درباره تاسیس نخستین خانقاه در جوامع اسلامی و علل ایجاد آن، در میان محققین اختلاف نظر وجود دارد. روی گردانی فقهای دنیاجو از آموزه های اسلام راستین و عمل به دستورات آن، بیزاری از زهد خشک و وجود عالمان بی عمل زمینه های شکل گیری وگسترش خانقاه را در ممالک اسلامی بیشتر کرد و همین عامل، باعث جدایی خانقاه از مسجد شد و نوعی گسست معرفتی ایجاد کرد که پیش از آن در جامعه اسلامی سابقه نداشت. این نوشتار، در پی آن است ضمن پرداختن به تاریخ و چگونگی تولد خانقاه، ضرورت، انگیزه و علل تشکیل این نهاد اجتماعی را آشکار کند و جهت روشنگری ذهن خواننده، اشاره ای به چگونگی پیدایش و تجلّی آیین تصوف در میان مسلمانان داشته باشد. سپس با در نظرگرفتن اهمیت و جایگاه خانقاه در شناساندن فرهنگ اسلامی، با نگاهی جامعه شناختی، خاستگاه، نقش و کارکرد آن را از دیدگاه اصول روش شناختی و رویکرد تبارشناسانه فوکو بررسی کند. نتایج حاکی از آن است که تقابل خانقاه با اندیشه های دینی باعث شکل گیری این نهاد شد و هر گروه برای پایبندی های خود ادلّه خود را ارائه داده اند و در نهایت، پیوستن بزرگانی مانند امام محمد غزّالی به آیین و مسلک تصوّف، شکل گیری خانقاه را رسمیّت بیشتری بخشید.Monastic genealogy from the point of view of Michel Foucault
As a social institution, the khaneghah has played a significant role in the history of Persian thought and literature. Therefore, its influences on Iran's culture and literature are undeniable. There is a difference of opinion on where why the first monastery in Islamic society was established. The turning away of worldly scholars from the true teachings of Islam and neglecting to act upon its commandments increased the aversion towards dry asceticism and the presence of inactive scholars, paving the way for the formation and expansion of Khaneghahs in Islamic countries. This factor led to the separation of Khaneghahs from mosques and created a sort of epistemological rupture that had not existed before in the Islamic community. The purpose of this paper is to elucidate the necessity, motivation, and reasons behind the formation of this social institution while addressing the history and birth of the khaneghah. It aims to shed light on the emergence and manifestation of Sufism among Muslims to enlighten the reader's mind. Then, considering the importance and position of the khaneghah in identifying Islamic culture, this paper seeks to examine its origin, role, and function from a sociological perspective, using the principles of cognitive methodology and the genealogical approach of Foucault. The results indicate that the confrontation of the khaneghah with religious ideologies contributed to the formation of this institution. Each group presented their own arguments to justify their adherence, and ultimately, the endorsement of prominent figures such as Imam Mohammad Ghazali to the practices and principles of Sufism further legitimized the establishment of the khaneghah.
تبلیغات
