خوانش معناشناختی مفهوم «قضای تکوینی» در قرآن کریم با رویکرد تحلیل مؤلفه ای (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مفهوم «قضا» یکی از کلیدی ترین واژگان در مباحث اساسی الهیات قرآن و منظومه اعتقادی مسلمانان به شمار می آید و همواره یکی از موضوعات کلامی چالشی بین انسان ها بوده است. جستار حاضر با استفاده از نظریه مؤلفه های معنایی در روش توصیفی، به دنبال تبیین مفهوم قضای تکوینی به شیوه ای علمی و روش مند است. همچنان که در روش تحلیلی، بر داده های قرآنی تکیه می کند و با نگاهی درون متنی می کوشد تا از رهگذر بررسی مهم ترین واژگان همنشین و جانشین ماده قضا، مشخصه های معناساز این مفهوم را به دست دهد. داده ها حاکی از آن است که در تعیین مؤلفه های معناسازِ مفهوم قضا، توجه به قرینه معنای پایه، همنشین های الزام آوری همچون خلق، امر، قول و... و نیز وقوع این ماده در بافت های مبتنی بر حتمیت و عینیت مثل بافت خلقت، زندگی و مرگ، نقش بسزایی دارد. توجه به این قراین سبب شد مؤلفه هایی همچون دفعی بودن، سهولت و سرعت نفوذ، عمومیت و استمرار برای مفهوم قضا تعیین گردد. گفتنی است تأمل در قراین مذکور می تواند وجه علمی و دقیقی جهت وقوع هر یک از الفاظ هم حوزه قضا در بافت خاص خود به دست دهد.