بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت پیاده روها با تأکید بر شهرهای ایرانی اسلامی (نمونه موردی: شهر بهبهان) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه: در چند ده ساله اخیر، گسترش وسایل نقلیه، فضا و معابر شهری، طراحی و برنامه ریزی شهری را از حالت انسان محور بودن و به خصوص ویژگی های ایرانی اسلامی، فاصله داده و در نتیجه، از تعاملات اجتماعی و فرهنگی و ارزش های فضاهای شهری کم کرده است. تداوم چنین جریانی باعث شده زندگی شهری فضاها و تمدن آن و به دنبال آن، کیفیت فضاهای شهر با آسیب روبه رو شود. بنابراین، سطح زندگی شهری و مدنی زمانی به اوج خود می رسد که حضور ساکنان شهری در فضاهای همگانی ضمن آسایش، موجب کسب دانش و ارتقای معنوی و تعالی روح و فرهنگ جمعی آن ها، که تابعی از ارزش ها و اعتقادات مذهبی، تاریخ و فرهنگ اسلامی است در فضاهای همگانی شهر شود [11]. پیاده راه ها، محل حضور همه ساکنان شهری و مشارکت در زندگی اجتماعی است. به همین دلیل، وجود آن ها در شهرها به ارتقای تصویرسازی ذهنیتی مردم از شهر کمک می کند. لذا فلسفه وجودی پیاده راه ها فقط عمل نمودهای فیزیکی و ارتباطی نیست، بلکه تقویت و تثبیت بعضی مسائل اقتصادی و گسترش تعاملات اجتماعی فرهنگی و ایجاد، مقیاس انسانی و کاربری ها در فضای همگانی است [11]. در شهرهای ایرانی اسلامی به علت غلبه جهان بینی اسلامی، محرمیت افراد در فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع، محرمیت به عنوان حق شخصی افراد بوده و القاکننده مفاهیمی مانند فضا، حریم، قلمرو و حوزه نفوذ است. در شرایط مطلوب، شبکه ای از سلسله مراتب محرمیت، فضای شهری را در بر می گیرد. این سلسله مراتب از واحدهای مسکونی به عنوان محرم ترین و خصوصی ترین فضا شروع شده و به همگانی ترین فضای مرکزی شهر ختم می شود [12]. به همین دلیل، در شهرهای ایرانی اسلامی برای از بین بردن انزواگزینی، به ایجاد ارتباط اجتماعی اهمیت خاصی داده می شود. در حقیقت، این فضاها بخشی از فضاهای باز و همگانی شهرها هستند که زندگی جمعی در آن ها در جریان است. همه مردم اجازه دسترسی به این فضاها را دارند، و تعامل و تقابل اجتماعی از مهم ترین مشخصه های آن است. ایجاد آرامش، سرگرمی، فراهم آوردن ارتباط، زمینه معاشرت و امکان تردد از دیگر عملکردهای فضاهای همگانی شهری است. وجود این فضاها برای پیشگیری از درماندگی، افسردگی، گوشه گیری و خشونت بسیار مؤثر و ضروری است. به این ترتیب، این فضاها می توانند موقعیتی برای رشد خلاقیت به وجود آورند و محیطی سازنده در یک مجموعه شهری باشند [2].شهرسازی شهرهای امروزی فاقد اصول و ارزش های معنوی و اعتقادی و همچنین ویژگی ها و مشخصه های بومی و محلی هستند. فقدان معیارهای مبتنی بر مبانی نظری برآمده از فرهنگ اسلامی ایرانی در همه عناصر و اجزای شهر غالب و چیره شده است [13]. ازجمله مسائلی که در فضاسازی زندگی اجتماعی مورد تأکید قرآن کریم و حدیث قرار گرفته ظواهری است که برانگیزنده یاد خدا باشد.هدف این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت فضاهای پیاده رو با تأکید بر شهرهای ایرانی اسلامی شهر بهبهان از دیدگاه ساکنان و پاسخ گویی به سؤال زیر است. 1- شاخص های مؤثر در برنامه ریزی، طراحی و مدیریت خیابان شهری با توجه به آموز های اسلامی و فرهنگ ایرانی چیست؟بنابراین پژوهش حاضر در صدد آن است که با ملاحظه وضعیت پارامترهای مؤثر بر ارتقای کیفیت فضاهای پیاده رو، به عنوان مؤلفه های پژوهش با نگرشی سیستمی به ارزیابی و تحلیل عوامل مؤثر بر تقویت پیاده رو با نگرش ایرانی اسلامی را در شهر بهبهان مشخص سازد.مواد و روش هاپژوهش حاضر به دلیل تحلیل و بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت فضاهای پیاده رو با تأکید بر شهرهای ایرانی اسلامی شهر بهبهان از دیدگاه ساکنان، کاربردی بوده و رویکرد کلی آن کمی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای است که با مطالعه پژوهش های صورت گرفته، مبانی نظری تحقیق و نظرسنجی از کارشناسان با 5 شاخص در قالب 30 گویه به صورت طیف پنج گزینه ای لیکرت طراحی شد. نماگرهای مورد بررسی عبارت اند از: 1- تردد و دسترسی (4 گویه)؛ 2- امنیت همگانی و ایمنی تردد (7 گویه)؛ 3- کالبدی- بصری (7 گویه)؛ 4- کارنمودهای اجتماعی کارکردی (7 گویه) و 5- محیط زیست (5 گویه) (جدول 1). برای تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات از نرم افزارهای SPSS26 و Excell استفاده شد.با توجه به سطح سنجش متغیرها از آزمون های مناسب ازجمله آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده و... بررسی شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه ساکنان شهری و ساکنان شهر بهبهان واقع در استان خوزستان بوده است، بر اساس آمارگیری رسمی نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت این شهر معادل 122604 نفر بوده است؛ لذا نمونه آماری این پژوهش بر اساس فرمول کوکران 386 به دست آمد. میزان آلفای محاسبه شده به مقدار 0/814 نمایانگر مطلوبیت پایایی پرسشنامه است.یافته هاغربالگری داده هابرای بررسی مفروضه های آمار پارامتریک، همان گونه که از قبل مشخص شد، داده های پژوهش به صورت فاصله ای اندازه گیری شده است. همچنین، از روش نمونه گیری احتمالاتی برای انتخاب نمونه ها استفاده شده است. از طرف دیگر، با توجه به یافته های جدول 3 می توان گفت که ضرایب کشیدگی و چولگی متغیر پژوهش و ابعاد آن در محدوده 2+ و 2- قرار دارد که نشان می دهد فرض نرمال بودن توزیع نیز رعایت شده است.به دلیل بررسی و تحلیل مؤلفه های پژوهش از روش آماری آزمون تی، استفاده شد. تحلیل ها با استفاده از نرم افزارهای spss26 انجام و میزان سطح معناداری برای آزمون دو دامنه برابر با 0/05 در نظر گرفته شد.نتایج وضعیت شناسی کیفیت فضای پیاده روهای شهر بهبهان نشان می دهد میانگین محاسبه شده نمره آزمودنی ها در فاصله اطمینان 95 درصدی آزمون t و در حد پایین قرار دارد؛ بنابریان می توان نتیجه گرفت که وضعیت سلامت شهری در محدوده مورد مطالعه (شهر بهبهان) در وضعیت مناسب و مطلوب قرار دارد و مثبت است و این یافته در سطح (α=.01) معنادار است.نتیجه گیریپیدایش مشکلات شهرنشینی و در نتیجه، کاهش کیفیت فضاهای شهری، متخصصان امر را به سوی یافتن راهی مناسب برای تعدیل شرایط فضاهای شهری و ارتقای سطح کیفیت آن ها سوق داده است. معماری و شهرسازی شهرهای ایران در گذشته متناسب با فرهنگ مردم، روحیات آنان و اجتماع شهری بود، در حالی که امروزه در طراحی شهری این شاخصه ها به دست فراموشی سپرده شده و بیشتر منافع اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه، خیابان ها و پیاده روهای شهری همچون ویترین شهرها بوده و شخصیت شهرها تا حد زیادی معطوف به وجود آن ها بوده و حتی ممکن است برخی از خیابان ها روی هویت و شخصیت آن شهر تأثیرگذار باشد. در نتیجه، پژوهش حاضر به بررسی و مطالعه شاخصه های کیفیت فضاهای پیاده رو در شهر بهبهان با تأکید بر شهرهای ایرانی اسلامی پرداخته است. نتایج آزمون t (در سطح α=.01) شاخص ها و متغیرهای کیفیت فضاهای پیاده رو در شهر بهبهان نشان می دهد : 1) مؤلفه تردد و دسترسی با ضریب (105/83)؛ 2) مؤلفه امنیت همگانی و ایمنی تردد با ضریب (95/105)؛ 3) مؤلفه کالبدی بصری با ضریب (369/116)؛ 4) مؤلفه کارنمودهای اجتماعی کارکردی با ضریب (335/128) و 5) مؤلفه محیط زیست با ضریب (461/90)، معنادار است. میانگین محاسبه شده نمره آزمودنی ها در فاصله اطمینان 95 درصدی آزمون t و در حد بالای آن قرار دارد؛ و بیانگر آن است که کیفیت فضاهای پیاده رو در شهر بهبهان در وضعیت مطلوب و مناسب قرار دارد.Investigating the Effective Factors on Improving the Quality of Sidewalks with an Emphasis on Islamic Iranian Cities (Case Example: Behbahan City)
Introduction In the last few decades, the expansion of vehicles, space and urban passages has distanced urban design and planning from human-centeredness and the special causes of Islamic Iranian characteristics. As a result, social and cultural interactions and the values of urban spaces have decreased. The continuation of such a flow has caused the urban life of its spaces and its civilization to face damage, as well as the quality of the city spaces. Therefore, urban and civil life reaches its peak that the presence of urban residents in public spaces, while providing comfort, will lead to the acquisition of knowledge and spiritual advancement and the excellence of their collective spirit and culture. which is a function of religious values and beliefs of Islamic history and culture in the public spaces of the city [11]. Sidewalks are the place where all urban residents are present and participate in social life. Therefore, their presence in the cities helps to improve people’s mental image of the city. Therefore, the existential philosophy of sidewalks is not just the physical and communicative manifestations, but rather strengthening and stabilizing some economic issues and expanding socio-cultural interactions and creating a human scale and uses in the public space [12]. In Iranian-Islamic cities, due to the predominance of the Islamic worldview, the privacy of people in private and semi-private spaces is of particular importance. In fact, privacy has been a personal right of individuals and induces concepts such as space, privacy, territory and sphere of influence. In favorable conditions, a network of privacy hierarchies encompasses the urban space. This hierarchy starts from the residential units as the most confidential and private space and ends with the most public central space of the city [9]. For this reason, in Iranian Islamic cities, in order to eliminate isolation, social connection is given special importance. In fact, these spaces are part of the open and public spaces of cities where collective life is going on. All people are allowed to access these spaces, and social interaction and confrontation is one of its most important features. Creating relaxation, entertainment, providing communication, socializing and the possibility of movement are other functions of urban public spaces. The existence of these spaces is very effective and necessary to prevent helplessness, depression, isolation and violence. In this way, these spaces can create a situation for the growth of creativity and be a constructive environment in an urban complex [2].The urban development of today’s cities lacks spiritual and religious principles and values, as well as native and local features and characteristics. The lack of criteria based on theoretical foundations arising from Islamic-Iranian culture has prevailed in all the elements and parts of the city [13]. Among the issues that have been emphasized in the Holy Quran and Hadith in the creation of social life is the appearance that evokes the remembrance of God. The purpose of this research is to investigate the effective factors in improving the quality of pedestrian spaces with an emphasis on the Iranian Islamic cities of Behbahan city from the residents’ point of view and to answer the following questions.1- What are the effective indicators in planning, design, and management of urban streets according to Islamic teachings and Iranian culture?Therefore, the current research aims to determine the effective parameters for improving the quality of pedestrian spaces as research components with a systemic approach to evaluate and analyze the effective factors of strengthening the sidewalk with an Iranian-Islamic perspective in the city of Behbahan.Materials and MethodsThe current research is practical due to the analysis and investigation of the factors affecting the improvement of the quality of pedestrian spaces, with an emphasis on the Iranian Islamic cities of Behbahan from the perspective of the residents. Its general approach is quantitative. The data collection tool is a questionnaire that was designed to study the research and the theoretical foundations of the research. It was also designed by surveying experts with five indicators in the form of 30 items in the form of a five-point Likert scale. The analyzed indicators are: 1- traffic and access (4 items); 2- public security and traffic safety (7 items); 3- physical-visual (7 items); 4- Social-functional performance (7 items) and 5- Environment (5 items) (Table 1). SPSS26 and Excel software were used to analyze data and information. Depending on the measurement level of variables, suitable tests such as Pearson’s correlation coefficient test have been used. The statistical population of the current research includes all urban residents and residents of Behbahan City, located in Khuzestan province, according to the official census of population and housing in 2015, the population of this city was equal to 122,604 people. Therefore, the statistical sample of this research was obtained based on Cochran’s 386 formula. The calculated alpha value of 0.814 represents the reliability of the questionnaire.FindingsData screeningIn order to check the assumptions of parametric statistics, as already stated, the data of the research was measured in an interval manner, and the probability sampling method was used to select the samples. Its dimensions are in the range of +2 and -2, which shows that the assumption of normality of distribution has been met. The T-test statistical method was used to investigate and analyze the research components. Analyses were performed using spss26 software, and the level of significance for the two-domain test was considered to be equal to 0.05.The situational results of the quality of sidewalks in Behbahan City show that the calculated average score of the subjects is in the 95% confidence interval of the t-test and is in the low limit. Therefore, it can be concluded that the state of urban health in the studied area (Behbahan City) is in a suitable and favorable condition and is positive, and this finding is significant at the level (α=.01).ConclusionThe emergence of urbanization problems and, as a result, the reduction of the quality of urban spaces has led experts to find a suitable way to adjust the conditions of urban spaces and improve their quality level. In the past, the architecture and urban planning of Iranian cities were in accordance with the culture of the people, their spirit, and the urban community, while today, in urban design, these features have been forgotten, and economic interests are mostly taken into account. As a result, urban streets and sidewalks are like showcases of cities, and the character of cities is largely focused on their existence. Some streets may even influence the identity and character of that city. As a result of the present research, it has investigated and studied the quality indicators of pedestrian spaces in Behbahan City with an emphasis on Iranian Islamic cities. The results of the t-test (at level α=.01) of indicators and variables of the quality of pedestrian spaces in Behbahan city show that: 1) traffic and access component with a coefficient (105/83); 2) public security and traffic safety component with coefficient (95/105); 3) physical-visual component with coefficient (369/116); 4) The social-functional performance component with the coefficient (335/128) and 5) the environmental component with the coefficient (461/90) are significant. The calculated average score of the subjects is in the 95% confidence interval of the t-test and is at its upper limit. This indicates that the quality of pedestrian spaces in Behbahan city is good and suitable.
تبلیغات
