ارائه الگویی برای شناسایی عناصر مهم گزارشگری پایداری شرکتی با تأکید بر اصول و ارزش های اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف: با توجه به اهمیت پایداری در اسلام، شرکت های اسلامی می توانند با پایبندی به الزامات پایداری و گزارشگری پایداری، نقش مهمی را در توسعه پایدار ایفا کنند. در اسلام مفاهیم ارزشمندی برای پایداری وجود دارد. با وجودی که بعضی از نویسندگان، دیدگاه هایی در ارتباط با گزارشگری پایداری شرکتی با رویکرد اسلامی ارائه کرده اند، تاکنون الگوی جامعی برای شناسایی عناصر آن ارائه نشده است تا بتواند الگوهای متداول را با لحاظ کردن آموزه های اسلامی کامل کند. در این راستا پژوهش حاضر درصدد است تا الگویی برای شناسایی عناصر مهم گزارشگری پایداری شرکتی با تأکید بر اصول و ارزش های اسلامی، به منظور سنجش سطح افشای فعالیت های پایداری شرکت های اسلامی، از جمله شرکت های ایرانی ارائه کند. روش: پس از بررسی گزارش های پایداری نمونه ای از شرکت های مورد تأیید شریعت در مالزی و اندونزی، بررسی گسترده ادبیات موضوع و نظرخواهی از خبرگان، عناصر اولیه الگو با استفاده از روش تحلیل مضمون استخراج شد و به کمک روش دلفی فازی، این عناصر غربال شدند. جامعه آماری در بخش اجرای روش دلفی فازی خبرگان گزارشگری پایداری و مالی اسلامی بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. عناصر اولیه شناسایی شده، در قالب پرسش نامه، برای غربالگری در سال ۱۴۰۱ برای آنان ارسال شد. یافته ها: درمجموع، ۲۰۳ شاخص به عنوان عناصر اولیه الگو شناسایی شد. از کل شاخص های شناسایی شده، ۱۵۸ شاخص مرتبط با استانداردها و رهنمودهای گزارشگری پایداری متداول و ۴۵ شاخص مرتبط با فعالیت های مسئولیت پذیری اسلامی شرکت ها بود. شاخص ها بر اساس تشابه در قالب ۱۳ مؤلفه متداول و چهار مؤلفه اسلامی قرار گرفتند. مؤلفه ها نیز در قالب چهار بُعد اجتماعی، زیست محیطی، راهبری پایداری و اقتصادی دسته بندی شدند. در بُعد اجتماعی ۸۴ شاخص شناسایی شد که در مؤلفه های رضایت مشتریان، رفاه کارکنان، مشارکت در جامعه محلی و فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی اسلامی طبقه بندی شدند. بُعد زیست محیطی شامل ۴۳ شاخص بود که در مؤلفه های مدیریت مصرف منابع طبیعی، مدیریت آلایندگی، نوآوری محصولات و خدمات و فعالیت های مسئولیت پذیری زیست محیطی اسلامی طبقه بندی شدند. ۴۶ شاخص شناسایی شده برای بُعد راهبری پایداری، در مؤلفه های رویه های گزارشگری پایداری، ساختار راهبری پایداری، حقوق سهام داران و راهبری شرعی قرار گرفتند. بُعد اقتصادی نیز شامل ۳۰ شاخص بود که در مؤلفه های عملکرد اقتصادی، تأثیرهای غیرمستقیم اقتصادی، مدیریت زنجیره تأمین، مبارزه با رشوه و فساد و فعالیت های مسئولیت پذیری اقتصادی اسلامی طبقه بندی شدند. در مرحله غربالگری با استفاده از روش دلفی فازی، در مجموع ۲۱ شاخص حذف شد و عناصر مهم الگو در قالب ۱۸۲ شاخص، ۱۷ مؤلفه و ۴ بُعد نهایی شد. نتیجه گیری: با تأییدشدن اکثریت شاخص های شناسایی شده در الگو، می توان اذعان کرد که اغلب آن ها از دید خبرگان حائز اهمیت بودند. به علاوه، تأیید شدن اکثریت شاخص های اسلامی در هر یک از ابعاد الگو، اهمیت لحاظ کردن اصول و ارزش های اسلامی را در تکمیل عناصر الگو نشان می دهد. مطالعه حاضر می تواند تکمیل کننده مطالعات مربوط به گزارشگری پایداری و مالی اسلامی باشد و بستری را برای ایفای تعهدهای شرکت های اسلامی نسبت به خداوند متعال، ذی نفعان و محیط زیست فراهم کند.A Model for Identifying Key Elements of Corporate Sustainability Reporting: Emphasizing Islamic Principles and Values
Objective
Considering the importance of sustainability in Islam, Islamic companies can play an important role in sustainable development by adhering to sustainability requirements and sustainability reporting. In Islam, there are valuable concepts for sustainability. While some authors have explored corporate sustainability reporting from an Islamic perspective, a comprehensive model that incorporates Islamic teachings alongside conventional frameworks is yet to be developed. In this regard, this research aims to present a model for identifying the key elements of corporate sustainability reporting with an emphasis on Islamic principles and values to gauge the Islamic companies sustainability activities disclosure level, including Iranian companies.
Methods
After identifying the primary elements of the model through a review of sustainability reports from a sample of Shariah-compliant companies in Malaysia and Indonesia, conducting an extensive literature review, and gathering expert opinions through thematic analysis, the fuzzy Delphi method was employed for further refinement. The statistical population in the implementation of the fuzzy Delphi method was sustainability reporting and Islamic finance experts who were selected based on purposive sampling and the identified initial elements were sent to them in the form of a questionnaire for screening in 2022.
Results
In total, 203 indicators were identified through the review of sustainability reports of a sample of Shariah-approved companies in Malaysia and Indonesia, an extensive review of the literature, and soliciting opinions from experts using the thematic analysis method. Out of the total identified indicators, 158 indicators were related to conventional sustainability reporting standards and guidelines, and 45 indicators were related to companies' Islamic responsibility activities. Based on similarity, the indicators were placed in the form of 13 conventional components and four Islamic components. The components were also categorized in the form of four social, environmental, sustainability governance, and economic dimensions. In the social dimension, 84 indicators were identified which were classified into customer satisfaction, employee welfare, participation in the local community, and Islamic social responsibility activities components. The environmental dimension included 43 indicators classified into natural resource consumption management, pollution management, product and service innovation, and Islamic environmental responsibility activities components. The 46 identified indicators in the sustainability governance dimension were included in the components of sustainability reporting procedures, sustainability governance structure, shareholders' rights, and Sharia governance. The economic dimension also included 30 indicators classified into economic performance, indirect economic effects, supply chain management, the campaign against bribery and corruption, and Islamic economic responsibility activities components. In the screening stage using the fuzzy Delphi method, 21 indicators were removed and the model key elements were finalized in the form of 182 indicators, 17 components, and four dimensions.
Conclusion
By validating the majority of the indicators identified in the model, it is evident that they are deemed significant from the perspective of the experts. In addition, the confirmation of the majority of Islamic indicators in each dimension of the model shows the importance of considering Islamic principles and values in completing the model elements. This research contributes to the body of knowledge on sustainability reporting and Islamic finance, offering a framework for Islamic companies to fulfill their obligations to God, stakeholders, and the environment.
تبلیغات
