تحلیل حشر تبعی از منظر صدرالمتألهین و مواجهه با اشکالات رجوع الی اللّٰه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
ملاصدرا براساس مبانی خود، معاد و حشر را تبیین کرده است. یکی از نکات مهم و مفید که در تبیین او وجود دارد، ولی به آن کمتر توجه شده، حشر تبعی و استقلالی است. صدرالمتألهین خود اصطلاح تبعی و استقلالی را مطرح نکرده، ولی محقق سبزواری در تعلیقه خود بر اسفار به آن اشاره کرده است. صدرالمتألهین بر این باور است که حشر یعنی ارتقاء درجه وجودی و رهیافتی به عالم فوقانی که با حرکت اشتدادی جوهری امکان دارد. همه موجودات عالم طبیعت به حرکت جوهری اشتداد پیدا کرده و مرتبه وجودیِ شان ارتقاء می یابد. حشر آنان همین مرتبه ای است که به آن نائل آمده اند. علاوه بر این نوع حشر که استقلالی است، می توان حشر تبعی نیز برای موجودات پذیرفت. معلول عین ربط به علت بوده و به صورت اجمال در مرتبه علت موجود است. علت او نیز عین ربط به علت خویش بوده و نزد او حاضر است. حضور معلول نزد علتِ علت را حشر تبعی گویند. در این مقاله تلاش کردیم بحث حشر تبعی و استقلالی را به گونه ای تبیین کنیم تا راه حلّی برای مشکلات و معضلاتی پیش رویِ تبیین فلسفی حشر و رجوع الی اللّٰه باشد. بر این اساس، همه مراتب هستی از اخس مراتب گرفته تا اشرف مراتب، به سوی حق تعالی رجوع دارند.Analyzing the Subordinate Resurrection (Gathering) from the Perspective of Ṣadr al-Mutiʾallihīn and Facing Difficulties of Returning Toward God
Mullā Ṣadrā has explained the resurrection (Arabic: معاد) and gathering (Arabic: حشر) based on his principles. The consequential (subordinate) and independent resurrection is one of the important and useful points in his explanation but which less attention has been paid to it. Ṣadr al-Mutiʾallihīn (Arabic: صدر المتألّهِین) himself did not mention the term “subordinate” and “independent”, but Muḥaqqiq Sabziwārī mentioned it in his commentary on al-Asfār al-arbaʿa (Arabic: الأسفار الأربعه). Ṣadr al-Mutiʾallihīn believes that gathering (Arabic: حشر) means to raise the level of existence and access to the upper world, which is possible with the essential progressive motion. All creatures in the world of nature have become progressed to the substantial motion and their order of existence is increased. This is their gathering they have reached. It is possible to accept a subordinate gathering for the creatures in addition to this kind of gathering which is independent. The effect is the same as the relation to the cause and exists in the order of the cause briefly and its cause is also related to its own cause and is present with it. The presence of the effect in the presence of the cause of the cause is called a secondary (subordinate) resurrection (gathering). We tried, in this article, to explain the issue of consequential and independence Hashr (resurrection or gathering) in such a way to solve the problems and dilemmas facing the philosophical explanation of Hashr and return toward God (Arabic: رجوع إلی اللّٰه). All levels of existence, from the inferior level to the superior level, refer to God Almighty based on this.
تبلیغات
