تأمّلی در ضبط و شرح چند بیت از سنایی غزنوی در حدیقهالحقیقه مصحَّح یاحقی و زرقانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بدون شک تصحیح دقیق و علمی متون کهن فارسی نخستین و مهم ترین پایه و زیربنای تحقیقات ادبی این مرز و بوم است. در این میان توجه به آثار برجسته و شاهکار ادب فارسی اهمیت بسزایی دارد. حد یقه الحقیقه سنایی غزنوی یکی از تأثیرگذارترین متون منظوم فارسی از جنبه های گوناگون ادبی، حکمی و عرفانی است. این اثر تاکنون بارها به اهتمام استادان برجسته تصحیح و چاپ شده است. نسخه چاپی مصحَّح محمدجعفر یاحقی و سیّد مهدی زرقانی آخرین نمونه و شاید از جنبه هایی کامل ترین این کوشش هاست. با وجود این، حاصل و برونداد این کوشش علمی نیز مانند تصحیح های پیشین خالی از نقص و اشکال نیست. در این مقاله با رویکردی مبتنی بر نقد روش و با هدف اصلاح هرچه بیشتر و زدودن کاستی های متن، ضبط ابیات و مفرداتی از متن حدیقه بررسی و نقد شده است؛ همچنین با استفاده از منابع جنبی و شواهد و ادله درون متنی و برون متنی نشان داده شد که به سبب غفلت مصحّحان از ضبط اکثر نسخ کهن، بی توجهی نسبت به کوشش های صورت گرفته پیشین و نادیده گرفتن برخی اصول مهم در تصحیح، در بخش های متعددی صورتِ درستِ عبارات، به اشتباه از متن به حاشیه رانده شده؛ به طوری که گاه به ارائه شرح نادرستی از بیت نیز انجامیده است.