انگیزش اصلی ترین مفهوم در شناخت رفتار مصرف کننده و انتخاب مقصد گردشگری معرفی می شود. در حقیقت با شناخت نظام رفتاری و تقاضای گردشگری که برگرفته از عوامل انگیزشی سفر و یا همان عوامل رانشی و کششی است، می توان نظام فضایی گردشگری را منطبق بر تقاضای موجود برنامه ریزی نمود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر عوامل انگیزشی رانشی و کششی و اولویت بندی آن ها در توسعه گردشگری شهر مقدس قم می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از شاخه ی میدانی می باشد. جامعه آماری پژوهش گردشگران سفر کرده به شهر قم در محدوده زمانی بهار و تابستان 95 بوده است؛ با توجه به نامحدود بودن جامعه، نمونه آماری 384 نفر مشخص شد. داده ها و اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون Tتک نمونه ای، آزمون فریدمن و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بعد رانشی تاثیر بیشتری نسبت به بعد کششی در توسعه صنعت گردشگری شهر قم دارد. همچنین یافته های تحلیل عاملی اکتشافی مولفه جدیدی به نام «ایمان جو خودشکوفایی» را برای بعد رانشی و مولفه «جاذبه های مذهبی فرهنگی» را برای بعد کششی معرفی کرده است. نهایتاً مشخص شد مولفه های «ایمان جو خودشکوفایی»، «بودن با خانواده» و «گریز و استراحت» در بعد رانشی و «دسترسی» و «جاذبه های مذهبی فرهنگی» در بعد کششی، در اولویت نیازهای انگیزشی گردشگران قرار دارند.
