مطالعه تطبیقی ساختار طرح و نقش قالی های کردی خراسان با بلوچی سیستان و بلوچستان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ایران با دارا بودن اقوام و طایفه های متعدد دارای خصوصیات منحصر به خود در بافت قالی است. مسأله اصلی در این پژوهش قرابت و نزدیکی برخی از طرح و نقش قالی های کردی خراسان با بلوچی سیستان و بلوچستان است. این پژوهش با مطالعه و بررسی طرح و نقش قالی های کردی خراسان و بلوچی سیستان و بلوچستان در پی پاسخ به این سؤالات است که: الف( ساختار طرح و نقش قالی های کردی خراسان و بلوچی سیستان و بلوچستان چگونه است؟ ب( شباهت و تفاو تهای قالی های کردی خراسان با بلوچی سیستان و بلوچستان چیست؟ همچنین هدف از این مقاله شناسایی ساختارهای مشترک میان قالی های کردی خراسان با بلوچی سیستان و بلوچستان است. این تحقیق از نوع توصیفی- کیفی بوده و با رویکرد تطبیقی می باشد. جامعه آماری مورداستفاده در این تحقیق شامل دو منطقه هست که یکی کردهای خراسان و دیگری بلو چهای ساکن در سیستان و بلوچستان است. ازاین روی نمونه های به صورت هدفمند انتخاب شد که کرد خراسان با 10 نمونه و بلوچی منطقه سیستان و بلوچستان با 10 نمونه موردبررسی قرارگرفته است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام یافته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد سکونت ایلات و طوایف متعدد در خراسان ازجمله بلوچ ها موجب شده تا برخی از  سنتهای بافندگی ازجمله نقش پردازی در قالی های این منطقه متأثر از این همنشینی شود. بررسی قالی های دو منطقه حاکی از آن است که نقوش مورداستفاده در متن و نوارهای حاشیه ازلحاظ نقش پردازی دارای مشابهت های قابل توجهی هستند. استفاده از طرح حاشیه گل نرگسی در قالی های کردی خراسان و حاشیه کَجاوه ای در بلو چهای سیستان و بلوچستان، مشابهت و وحدت در نقوش متن و حاشیه، عدم رعایت گوشه سازی، تراکم نقوش حاشیه و بهره گیری از انواع تزیینات زنجیره ازجمله وجوه اشتراکات در قالی های دو منطقه است.