زن در فرهنگ ترکمنی

چکیده

نیاکان ترکمنها بیش از شش هزار سال پیش در منطقه شمالی سواحل دریاچه « اشیق / ایسیق گل» کنار سیر دریا و رود جیحون استقرار یافتند، تاریخ ترکمن ها پر از فراز و نشیب است و بیشک زنان در این تحولات، نقشی موثر ایفا کرده اند. مطالعاتی در زمینه فرهنگ، تاریخ و زنان ترکمن انجام شده، اما سیر تحولات، نقش و جایگاه آنان در تاریخ پرماجرای شان کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از همین روی پرسش اصلی مقاله بدینگونه مطرح شده که چه تحولاتی در نقش و جایگاه زنان در جامعه ترکمنی در طول تاریخ رخ داده است؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و داده ها از منابع کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده اند. یافته ها نشان می دهد که زنان و به ویژه مادران در دوران افسانه ای، جایگاهی قدسی داشته و از سوی دیگر، زیست قهرمانانه آنان به همراه مردان در دفاع از حریم ایل و دیار خود به تصویر کشیده شده؛ اما در دوره تاریخی نیز همانطور که در دوره افسانه ای نیز محوریت اصلی بر عنصر مرد بوده، به همین منوال ادامه یافته است. علاوه بر مردان، زنان مسن نیز نقشی موثر ایفا کرده اند. در این دوران برخی محدودیتها برای دختران و زنان جوان از جمله تابعیت از مردان اهمیت می یابد. یکی از راههای ابراز مخالفت از شرایط، نغمه و آواز زنانه است. از مهم ترین علل اعتراض زنانه، شیوۂ ازدواج است. در فرهنگ ترکمنی، زیبایی زنانه از دو بعد مادی و معنوی تشکیل می شود. بعد مادی در برگیرنده مؤلفه های ظاهر بدن زنانه، و بعد معنوی حاوی مؤلفه های خلقی و میزان پایبندی به ارزش های جمعی است. اغلب بعد معنوی در زیبایی، نقشی موثر نسبت به بعد مادی دارد. بی شک سیر تحول جایگاه و نقش زنان در فرهنگ ترکمنی، تحت تاثیر تحولات و ساختار جامعه است.