ظرف مکانیِ مدیریّت فضای ملّی در دوره ی محمّدرضا شاه: چگونگی و چرایی

چکیده

زندگی و کردارهای سیاسی در هر جامعه ای در چارچوب گفتمان سیاسی مسلط  تعیین می شود و شکل خاصّی از زندگی و کردارهای سیاسی را ممکن می سازد. در نتیجه هویّت و خود فهمی های فردی را به شیوه ی ویژه ای تعریف می کند و برخی از امکانات زندگی سیاسی را متحقّق، و برخی دیگر را حذف می نماید. در این مقاله برای تحلیل ظرف مکانیِ مدیریّت فضای ملّی در عصر پهلوی دوّم،  مجموعه ای از شاخصه ها و عناصر از قبیل مناسبات سرمایه داری، تمرکزگرایی، مهاجرت روستاییان، رشد جمعیّت، انقلاب سفید و اصلاحات ارضی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.  نتایج این پژوهش حاکی از تسلّط گفتمان مدرنیسمِ غربی در این دوره است که با تمرکزگرایی، توسعه و نوسازی، صنعتی شدنِ شهرها و  گذار از کشاورزی سنّتی به صنعتی و شیوه ی تولید سرمایه داری شدّت می یابد. روستاییان، عشایر و عوامل قدرت سنّتی همچون سران قبایل و زمینداران بزرگ  با انجام  اصلاحات ارضی تضعیف شده و در حاشیه قرار می گیرند. بیشتر سرمایه گذاری ها مربوط به شهرها بوده و یا اثرات خود را بیش از همه بر شهرها  برجای گذارد به گونه ای که می توان گفت  که به طورکلّی «ظرف مکانی» مدرنیسم دوره ی پهلوی دوّم «شهر» بوده است.