نسبت روشنگری نزد کانت و فوکو و پویایی فقه شیعه در دوران غیبت (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

کانت به مسئله «روشنگری» توجه و آن را واکاوی می کند و در ضمن آن گونه ای «عقل ورزی» را مجاز می شمارد؛ به عبارتی جنبش روشنگری را ملائم و همنوا با نحوه ای از «عقل ورزی» قلمداد می نماید. سال ها بعد فوکو تفسیر خاصی از «روشنگری» نزد کانت ارائه می دهد و روشنگری را به مثابه استمرار یک «سنت انتقادی» و «هستی شناسی زمانِ حال» فراوری می نماید. از طرفی فقه شیعه به ویژه در دوران غیبت حائز دستگاه عقلانیت مختص به خود است که موجب پویایی این جریان فکری- دینی در مواجهه با «مسائل مستحدثه» و جدید گردیده است. در این مقاله برآنیم در ابتدا ویژگی های «عقل ورزی» در جنبش «روشنگری» نزد کانت و فوکو تبیین شود و پس از آن به مختصات فقه شیعه و نحوه «عقل ورزی» این جریان فکری- دینی در دوران غیبت خواهیم پرداخت و در ادامه «عقلانیت» موجود در سنّت «روشنگری» نزد کانت و فوکو با رویکرد عقل گرایانه ای که در سنّت فقه امامیّه موجود است، مقایسه می شود و نقاط اشتراک و افتراق این دو گونه عقل گرایی تبیین می گردد و در پایان به برخی وجوه برتری عقلانیت در دستگاه فکری- دینی فقه امامیه بر عقلانیتِ جنبش «روشنگری» نزد کانت و فوکو اشاره می شود.