وضعیت شیعیان در زمان امام جواد (ع)

چکیده

مسلمانان به اهل بیت (ع) و مقام ویژه امامان شیعه ارادتی خاص دارند، اما دولتهایی که بعد از پیامبر (ص) بهوجود آمدند اعمال خشن و سرکوبگرانهای برضد خاندان آن حضرت و شیعیان آنها انجام دادند. اهل بیت (ع) در مواجهه با خلفای عصر خود موضعگیریهای حسابشدهای داشتند و تلاش میکردند باوجود احساسات تند برخی از شیعیان تا حد امکان از درگیری و درافتادن با استبداد مطلق خلفا پرهیز کنند که نتیجهای جز کشتهشدن خود و شیعیانشان نداشت. باوجود این هر یک از امامان باتوجه به اوضاع اجتماعی و نیاز فرهنگی زمان خود بر جوانبی خاص از اندیشهها و آموزشهای دینی تأکید داشتند. عباسیان با استفاده از محبوبیت و جایگاه رفیع خاندان رسالت کرسی خلافت اسلامی را به دست گرفتند، اما پس از رسیدن به قدرت برای قوام و دوام بیشتر حکومت اقداماتی برضد شیعیان انجام دادند. رویارویی شیعیان با عباسیان در دو گروه امامی و زیدی و با دو راهبرد متفاوت قیام و تقیه پیگیری شد. در دوره مأمون بهدلیل گستردگی فعالیت شیعیان و نیاز وی به حمایت آنها نخستینبار از یک رهبر شیعی در منصب ولایتعهدی استفاده شد، اما طولی نکشید که امام رضا (ع) توسط عباسیان شهید شد. خردسالبودن امام جواد (ع) در زمان کسب مقام امامت، ایجاد اختلاف بین شیعیان در تعیین امام (ع)، همزمانی دوره امامت ایشان با شکلگیری و توسعه سیستم وکالت و حضور و فعالیت فرقههای متعدد شیعه عصر امامت امام جواد (ع) (203- 220) را به یکی از دورههای مهم تاریخ اهل بیت (ع) و شیعیان تبدیل کرد. خلفای عباسی برای جلوگیری از اقدامات آن حضرت و رشد شیعیان راهکارهای مختلفی استفاده کردند. امام جواد (ع) نیز در برابر اقدامات آنها راهبردی هوشمندانه در پیش گرفت. پژوهش حاضر وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان در عصر آن حضرت و چگونگی ارتباط امام (ع) با آنها را بررسی میکند.