منابع انرژی و حضور قدرت های فرامنطقه ای در دریای خزر

چکیده

دریای خزر به دلیل وجود منابع غنی نفت و گاز و وضعیت نوین ژئوپلیتیک در جایگاه مهم ترین منطقه ی اوراسیا قرار گرفته و در صدر مناطقی است که به شدت از چالش های ژئوپلیتیک تأثیر می پذیرد. در گذشته حضور قدرت های بزرگ در حوزه خزر به عنوان یک مسئله به حساب می آمد، اما بعد از فروپاشی شوروی اختلاف بر سر منابع دریا موجب تنش در روابط میان کشور های ساحلی و گسترش رقابت های امنیتی- راهبردی میان آنها شده است. بنابراین، موضوع تأمین امنیت انرژی، مسیرهای انتقال انرژی و تمایل دولت های کوچک حاشیه دریای خزر به حضور قدرت های فرامنطقه ای (آمریکا، چین و اتحادیه اروپا) به ویژه ایالات متحده آمریکا، به منظور مقابله با تهدیدات امنیتی، به عنوان عاملی برای مقابله با نفوذ روسیه و ایران، زمینه ساز رشد نظامی گری در منطقه خزر گردیده است. بنابراین، با توجه به این واقعیت این سؤال مطرح می شود که منابع انرژی چه تأثیری بر حضور نظامی قدرت های بزرگ در حوزه دریای خزر داشته است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که به دلیل نیازمندی و اهمیت منابع انرژی از دلایل اصلی حضور نظامی قدرت-های فرامنطقه ای و مداخله گرایی آنها در منطقه ی خزر ارزیابی می شود. در این پژوهش از روش تبیینی استفاده می شود و یافته های علمی پژوهش حاضر این است که برای آمریکا و متحدان استراتژیک آن علاوه بر منابع انرژی، انتقال مسیر حمل و نقل انرژی ورای قلمرو روسیه و ایران حائز اهمیت است. چین و روسیه گرچه در حوزه ی خزر هم شریک و هم رقیب هم محسوب می شوند اما منافع مشترک آنها موجب کاهش نفوذ آمریکا و متحدان استراتژیک آن شده است.