نظریه عاملیت

خطر، پیشینه ای به قدمت تاریخ بشر دارد که از بدو خلقت بشر با او همراه بوده است. نوع برخورد با خطر، به ماهیت آن خطر بستگی دارد. اما مهم ترین و مؤثرترین شیوه انتقال خطر، انتقال آن از طریق فرآیند بیمه  به بیمه گر است. در بیشتر معاملات بیمه ای، واسطه ای وجود دارد که معمولاً نماینده شرکت بیمه یا کارگزار است و برقراری ارتباط بین خریدار و بیمه گر را بر عهده دارد. نقش واسطه مطالعه بازار، مرتبط کردن خریداران با بیمه گری که توانایی، ظرفیت، میزان ریسک پذیری و قدرت مالی بیمه گری را داشته باشد و پس از آن کمک به مشتری در انتخاب پیشنهادهای رقابتی است. هدف از این تحقیق، ارائه اطلاعاتی است که برای بیمه شدگان و دیگر عوامل بازار در ارزیابی نقش واسطه ها- ازطریق تشریح هدفمند نقش واسطه و ارائه تحلیل اقتصادی برای دیگر ساختارهای جایگزین حق الزحمه- مفید واقع شود. مقاله حاضر، اثر دو تن از اساتید بنام و بین المللی گروه بیمه دانشگاه پنسیلوانیا در زمینه اقتصاد بیمه بوده و برای اولین بار در سال 2006 در مجله ""Journal of Risk and Insurance"" منتشر شده و در سال 2007 مورد تجدید نظر قرار گرفته است.

در محیط رقابتی امروزی، نقش مدیران سازمانها و نوع روابط آنها با کارکنان در دست­یابی به اثربخشی سازمانی از اهیمت خاصی برخوداراست. این مطالعه با مبنا قراردادن نظریه عاملیت و خادمیت، به بررسی تاثیر تجانس این دو سازه در ارتباط با نقش مدیران عامل و اعضای هیأت ­مدیره بر بروز رفتار شهروندی سازمانی کارکنان پرداخته­است. بدین منظور 108 نفر از مدیران عامل و اعضای هیأت­مدیره و 500 نفر از کارکنان 20 شرکت صنایع غذایی به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد و از تحلیل واریانس و آزمون تی، تفاوت میانگین رفتار شهروندی سازمانی در سه گروه مشخص گردید. نتایج نشان داد که وجود تجانس در دیدگاه مدیران عامل و اعضای هیأت­مدیره برحسب عاملیت بر بروز رفتار شهروندی سازمانی تأثیر منفی دارد. همچنین مشخص گردید که در شرکت­هایی که مدیران عامل واعضای هیأت­مدیره­های آنها هر دو نقش عاملیت دارند نسبت به شرکت­هایی که مدیران عامل و هیأت­مدیره­های آنها دارای دیدگاه­های متفاوت از نظر عاملیت و خادمیت می­باشند، میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان آنها تفاوت ندارد. اما مشخص شد، وجود تجانس در دیدگاه مدیران عامل واعضای هیأت مدیره برحسب خادمیت، بر بروز رفتار شهروندی سازمانی کارکنان تاثیر مثبت دارد.

در ادبیات اقتصادی معاصر تعامل و روابط میان صاحبان عوامل تولید در قالب نظریه عاملیت مورد مطالعه قرار می گیرد. نظریه عاملیت به واسطه تمرکز بر تحلیل روابط کارفرما-کارگر یا مالک-عامل، زمینه بحث از تعیین مالک در نظریه توزیع درآمد را فراهم می نماید. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی این سوال می پردازیم که آیا بازخوانی نظریه توزیع درآمد شهید صدر بر اساس نظریه عاملیت می تواند به ارتقای آن کمک نماید. بنا به فرضیه مقاله، بازخوانی نظریه توزیع درآمد شهید صدر بر اساس مدل های مالک-عامل، باعث ارتقاء مباحث از سطح مباحث مکتبی و ایدئولوژیک به سطح مباحث نظری پیشرفته اقتصاد خرد می شود. یافته های مقاله نشان می دهد که در رویکرد شهید صدر، الگوی مالک-عامل به لحاظ پرسش از کیستی مالک یا رئیس، الگویی ناهمگن و دارای قواعد بازی متناسب با عقود مختلف قراردادی بین مالک و عامل است. بازخوانی نظریه توزیع درآمد شهید صدر بر اساس رویکرد عاملیت نشان دهندة تمرکز ایشان بر روابط عادلانه اجتماعی است. بر این اساس، نظریه عدالت شهید صدر، به جای توجه به عدالت توزیعی و پسینی، از برقراری عدالت فرآیندی و پیشینی در نظام روابط میان کارگر و کارفرما سخن می گوید.

هدف این پژوهش طراحی مدل سازمان خادم برآمده از دانش خبرگان دانشگاهی با استفاده از فن دیمتل فازی بود. برای این کار، پس از شناسایی 6 مؤلفه اصلی شکل دهنده سازمان خادم از پیشینه پژوهش (انگیزه های خدمت، نگرش خدمت گرا، کنش های خادمیت محور، مطالبه گری محیطی، رهبری خادم، فضای خدمت) و گنجاندن آن ها در پرسشنامه ای بسته مبتنی بر طیف لیکرت پنج گزینه ای، 10 خبره شناسایی و پرسشنامه میان آن ها توزیع شد تا نظر آن ها درباره میزان اهمیت این مؤلفه ها در خادمیت سازمان احصا شود. پیش از تحلیل داده های گردآوری شده، از روایی محتوا و پایایی پرسشنامه اطمینان حاصل شد. در ادامه، پرسشنامه ای متناسب با فن دیمتل برای کشف روابط علّی میان مؤلفه ها تدوین شد و در اختیار خبرگان مزبور قرار گرفت. نتایج تحلیل دیمتل فازی نشان داد اثرگذارترین و بنیادی ترین مؤلفه سامان بخش سازمان خادم انگیزه های خدمت است. علاوه بر این مؤلفه، کنش های خادمیت محور و مطالبه گری محیطی نیز در مدل به منزله علت و بقیه معلول شناسایی شدند.