مهدی (ع)

اعتقاد به تناسخ در نگاه نصیریان به ظهور قائم تأثیر برجسته ای دارد. آن ها معتقدند بدکاران پس از آن که از صورت انسانی خارج شدند، در قالب جمادات، نباتات، بهائم در می آیند و این عذاب تا ظهور قائم ادامه دارد. پس از ظهور، آن ها به صورت انسانی خود در می آیند و توسط قائم کشته می شوند تا جایی که جوی های خون جاری می شود. از منظر نصیریان شیخین نیز پس از مرگ به عوالم تناسخی وارد و مدام شکنجه می شوند. آن ها پس از ظهور قائم محاکمه و به اشد مجازات محکوم خواهند شد. این پژوهش با بررسی منابع غالیان پیشانصیری و نصیری، نشان می دهد که از اواخر قرن دوم گفتمان مجازات شیخین در حلقات غالیان کوفی وجود داشته و سپس در آثار حسین بن حَمدان خَصیبی پیشوای نصیریان همراه با تفصیل و جزئیات فراوانی برجسته سازی شده است. بعد از وی نیز شاگردانش این مضمون را در قالب هایی جدید بازسازی کرده اند. بررسی إسناد - متن این روایات نشان می دهد که اندیشه های غالیانه و نیز شعوبی گری و عرب ستیزی در شکل گیری و فربه شدن این گفتمان نقش بسزایی داشته است. این تحقیق با روش تحلیل محتوا با طی کردن گام هایی چون جمع آوری داده ها، مقوله یابی و کدگذاری روایات، مقایسه کمی و کیفی آن ها و بررسی إسناد-متن روایات نتایج خود را ارائه داده است.

اعتقاد به ظهور حضرت مهدی(ع) از باورهای قطعی و مشهور اهل سنت است . با این وجود برخی از علمای اهل سنت به ویژه در سده های اخیر در صدد تردید یا انکار این آموزه برآمده اند. یکی از این افراد محمد طاهر معروف به ابن عاشور (متوفاى1393) از مفسران بنام اهل سنت در قرن چهارده است. این پژوهش با روش توصیفی انتقادی در صدد آن است که دیدگاه ابن عاشور در مسأله مهدویت را تبیین نماید و با تکیه بر منابع اهل سنت به بررسی و نقد آن بپردازد. از تحلیل دیدگاه ابن عاشور در سه محور کلامی، تاریخی و روایی به دست آمد که از نظر وی مهدویت تنها یک مسأله علمی است و ارتباطی با حوزه اعتقاد و اخلاق و عمل ندارد؛ پایگاه تئوری این بحث نیز شیعه است و روایات وارد شده در این زمینه هم همگی ضعیف و مردود هستند. اما بررسی ها در منابع اهل سنت حاکی از این است که ایمان به مهدویت امری لازم محسوب شده است. شیعی دانستن این مسأله هم اتهامی بدون دلیل و مقلدانه است. در بررسی روایات نیز قواعد تخصصی اعتبار سنجی آنها از سوی ابن عاشور لحاظ نشده است