زنجیره تأمین مواد غذایی

در مقاله حاضر به منظور دستیابی به هدف پژوهش، یعنی تبیین چارچوبی برای ارزیابی پایداری زنجیره تأمین مواد غذاییْ با مرور ادبیات موضوع، چارچوب ارزیابی پایداری سازمان خواربار و کشاورزی به منزله مدل اولیه پژوهش معرفی شد. بومی سازی و تأیید معیارهای پژوهش با به کارگیری روش دلفی ساعتی انجام پذیرفت و درجه اهمیت ابعاد و معیارهای چارچوب با استفاده از روش ANP فازی، محاسبه شد. بدین منظور از دیدگاه 12 تن از کارشناسان و خبرگان، شامل پنج خبره دانشگاهی فعال در حوزه توسعه پایدار و هفت خبره از شرکت های تولیدی فراورده های گوشتی کاله آمل، زربال و تولید و بسته بندی طیور فیله، استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی کارکنان و گازهای گلخانه ای با وزن های 0787/0 و 0632/0 مهم ترین معیارهای دستیابی به زنجیره تأمین پایدارند. همچنین از میان زیرمعیارهای ابعاد حکمرانی و اقتصادی، به ترتیب زیرمعیارهای تولید گواهی شده و ایمنی مواد غذایی از دیدگاه خبرگان، بالاترین درجه اهمیت را کسب کردند. از این چارچوب می توان برای ارزیابی بخش های مختلف زنجیره تأمین مواد غذایی و سنجش میزان پایداری آنها استفاده کرد.

ورود بلاکچین به صنایع غذایی، باعث بهبود ردیابی مواد غذایی و کسب مزیت رقابتی در این صنعت شده است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر شدت عوامل مهم بلاکچین در حوزه صنایع غذایی است. بر این اساس، شاخص های اساسی در صنایع غذایی براساس فنّاوری بلاکچین شناسایی، سپس با استفاده از روش دیمتل فازی، روابط ساختاری و علت و معلولی بین هشت شاخص شناسایی شده براساس نظرات خبرگان مشخص می شود. برای این منظور 950 پرسش نامه درباره بلاکچین به استادان دانشگاه و خبرگان در داخل و خارج کشور فرستاده شد. از بین پاسخنامه های دریافت شده، فقط تعداد 19 نفر به طور کامل به پرسش نامه ها پاسخ دادند. یافته های پژوهش نشان داد شاخص قابلیت ردیابی و جلوگیری از تقلب، مؤثرترین شاخص است. همچنین، شاخص جلوگیری از ضایعات غذایی، بیشترین تعامل را با دیگر شاخص ها دارد و شاخص قرارداد هوشمند، تأثیرپذیرترین شاخص است. این پژوهش برای اولین بار در کشور ایران انجام شده است و نشان می دهد وجود یک سیستم ردیابی مطمئن در صنایع غذایی، تا چه میزان بر بهبود کارایی دیگر شاخص های این حوزه مؤثر است. همچنین، بلاکچین، روشی برای حل مسائل قابلیت ردیابی و در عین حال، دستیابی به شفافیت است. این مطالعه، برای مدیران و تصمیم گیرندگان در سطح کلان انگیزه ایجاد می کند که برای داشتن یک سیستم ردیابی مطمئن از مزایای فنّاوری بلاکچین بهره ببرند.

یکی از بزرگ ترین چالش های فراروی بشریت، دستیابی به رژیم های غذایی سالم برای همه افراد با توجه به منابع طبیعی محدود در سطح جهانی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل اثرات مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی صورت پذیرفت. به لحاظ روش شناختی، این تحقیق از نظر میزان کنترل متغیرها، غیرآزمایشی و توصیفی، از نظر روش گردآوری داده ها، میدانی و درنهایت به لحاظ قابلیت تعمیم یافته ها، از نوع پیمایشی به شمار می آید. جامعه آماری این پژوهش 304837 خانوار روستایی استان آذربایجان غربی می باشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 482 خانوار به روش نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای به عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه ای است که در سه بخش تدوین گردیده است. بخش اول، سؤالات مربوط به ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانوار، بخش دوم، سؤالات مربوط به امنیت غذایی در قالب ابعاد چهارگانه و درنهایت بخش سوم پرسشنامه سؤالات مربوط به فعالیت های سیستم غذایی پایدار در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی تشکیل می دهد. روایی محتوایی ابزار تحقیق با نظر پانل از کارشناسان و متخصصان در زمینه موضوع موردپژوهش مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق، از ضریب آلفا کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای بخش مربوط به سؤالات امنیت غذایی 74/0 و بخش مربوط به سؤالات فعالیت های سیستم غذایی 78/0 محاسبه گردید. به منظور سنجش عملکرد فعالیت های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی از روش تحلیل حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج در رابطه با آزمون اثر فعالیت های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی نشان داد، مؤلفه قیمت و توان مالی مربوط به زیر بخش محیط غذایی و مؤلفه ذخیره و توزیع مواد غذایی مربوط به زیر بخش زنجیره تأمین مواد غذایی اثر منفی و معنی داری بر ابعاد امنیت غذایی داشته اند این در حالی است که سایر مؤلفه های مورد ارزیابی اثر مثبت و معنی داری بر ابعاد امنیت غذایی خانوارهای روستایی منطقه موردمطالعه داشته اند. به طورکلی تمامی فعالیت های موردبررسی تبیین کننده 79% از تغییرات امنیت غذایی است.